Α' ΤΟΜΟΣ

κυριακη αθανασιαδου

(Οκτώβριος 1772 – Οκτώβριος 1774) και περιγράφουν τις νεανικές ατασθαλί-

ες του λογίου στην Ολλανδία. Ο Κοραής ταξιδεύει στο Άμστερνταμ το 1771,

συνοδευόμενος από τον Σταμάτη Πέτρου, παραγιό του μεγαλέμπορου Στά-

θη Θωμά, προκειμένου να διευθύνει την εμπορική επιχείρηση του τελευταίου

στην Ολλανδία. Στα είκοσι τρία του χρόνια λοιπόν, ο λόγιος επισκέπτεται το

κοσμοπολίτικο ευρωπαϊκό λιμάνι και έρχεται σε επαφή με τις ιστορικές, κοινω-

νικές και πνευματικές εκείνες ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια

του «αιώνα της Ευρώπης»

και οι οποίες θα προσφέρουν τα απαραίτητα ερε-

θίσματα για να ανθήσει η προσωπικότητα του λογίου όπως τη γνωρίζουμε στον

πιο κρίσιμο αιώνα της ελληνικής ιστορίας. Ο Κ. Θ. Δημαράς αναφέρει σχετικά:

«Στὴν Ὁλλανδία, ξιπάζεται ἀπὸ τὴν μιὰ μεριά, καθὼς εἴταν πολὺ φυσικό, στὴν

πρώτη του ἐπαφὴ μὲ ἕναν πολιτισμὸ ἀσύγκριτα πλέον προηγμένο ἀπὸ τὸν

πολιτισμὸ τῆς Σμύρνης, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἐπιδίδεται μὲ πάθος στὴ μελέτη,

σὲ κάθε εἴδους σπουδὴ […]».

Οι μαρτυρίες του Πέτρου, από την άλλη, για τη

φιλομάθεια του Κοραή όπως αυτή εκδηλώνεται στην ολλανδική πρωτεύουσα

αναφέρουν:

Ἔχει τέσσαρους δασκάλους∙ ὁ πρῶτος τονέ μαθαίνει ὁλλανδέζικα, ὁ δεύτερος

ἑβραϊκὰ καὶ σπανιόλικα, ὁ τρίτος γεωμετρία, ὁ τέταρτος τὴν κιθάρα, ἕνα ἐγγλέ-

ζικο παιχνίδι καὶ εἰς τὸν ἴδιον καιρὸν τονέ μανθάνει καὶ φραντζέζικα τραγούδια

μὲ τὴ μουσική· μάλιστα ἔχει ἕνα μάστορη πολλὰ τεχνικόν.

Στον αντίποδα του Κοραή βρίσκεται η φιγούρα του Πάτμιου παραγιού.

Ο αποστολέας των επιστολών έχει πλήρη συνείδηση του

εγώ

του, όπως αυτό

διαμορφώνεται από τα ήθη και τις παραδόσεις της πατρίδας του. Οι πεποιθή-

σεις του, σφυρηλατημένες από τις παραδοσιακές επιταγές της ελληνικής κοι-

νωνίας για έναν έντιμο και μετρημένο βίο, συγκρούονται με τον «πρωτόγονο,

καθολικό ουμανισμό»

που αναγνωρίζει ο Κ. Θ. Δημαράς στον νεαρό Κοραή.

Παρόλο που από μικρή ηλικία φεύγει από το νησί του –και στην ουσία δρα-

πετεύει από μια κλειστή κοινωνία–, επιλέγει να μη σπάσει τα δεσμά του με τις

παραδόσεις και τα ήθη του τόπου του, ακόμη και όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό

για τις επαγγελματικές του δραστηριότητες. Δεν επηρεάζεται από εξωτερικές

επιδράσεις, ενώ παρατηρούμε από μέρους του κι έναν φόβο απέναντι στην

4. Νάσια Γ

ιακωβακη

, «Στον ορίζοντα της Ευρώπης. Το ευρωπαϊκό υπόβαθρο της

νεοελληνικής ταυτότητας», στο

Ιστορία του νέου ελληνισμού

τ. 2, επιμ. Βασίλης

Παναγιωτόπουλος, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 58.

5. Κ. Θ. Δ

ημαρας

Νεοελληνικός Διαφωτισμός

, Ερμής, Αθήνα 1989, σ. 334

6. Δ

ημαρας

Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

, Γνώση, Αθήνα 2000, σ. 254.