Α' ΤΟΜΟΣ

Ιταλικότητα και ελληνικότητα στη γλώσσα του Κάλβου

δότη Βαρνακιώτη, που έχει τραπεί σε φυγή. «Αισθάνεται σα νεκρός μέσα του,

ένα άδειο σκοτεινό», σχολιάζει ο Μερακλής.

Από τη συνέχεια της Ωδής συνά-

γεται ότι η εικόνα πρέπει να συναρτηθεί με τον Άδη ως τόπο τιμωρίας, αλλά

η καταγωγή της μεταφοράς αποκαλύπτει ότι πρόκειται για κάτι πιο σύνθετο.

Αυτή η δυνατή και παραστατική εικόνα μπορεί να ηχεί ως τολμηρή καλβική επι-

νόηση, αλλά στην πραγματικότητα αποδίδει στην Ελληνική μια λόγια ιταλική

μεταφορά. Στο βιβλίο μου

Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο

σημείωσα τα εξής: «Για

τη μεταφορά «τὸ στῆθός του/ἔγινεν ᾅδης» (XIX 4-5), πρβλ. «vero inferno

è il mio petto»

(Berni) και «fatto inferno è il mio petto» (από το λιμπρέτο

της

Rodelinda

του Ηandel)».

Ας δούμε από κοντά τα δύο παραδείγματα.

Στο ποίημα LXXIV του Francesco Berni (1497/98-1535) το ομιλούν πρό-

σωπο περιγράφει τη φλόγα του έρωτα που του τρώει τα σωθικά ξεκινώντας με

τους παρακάτω στίχους:

Vero inferno è il mio petto,

vero infernale spirito son io

e vero infernal foco è ’l foco mio.

Το στήθος μου είναι αληθινός άδης,

ο ίδιος είμαι δαίμονας της κόλασης,

με καίει η φωτιά των κολασμένων.

Πιο κοντά στην περιγραφή του Βαρνακιώτη βρίσκεται ο μονόλογος του

σφετεριστή Grimoaldo στην όπερα

Rodelinda

του Handel (1725, λιμπρέτο

του Nicola Francesco Haym), ο οποίος βασανίζεται από τύψεις και δεν βρί-

σκει ανάπαυση (πράξη 3, σκηνή 6):

Fatto inferno è il mio petto; di più flagelli armate

ho dentro il core tre furie: gelosia, sdegno ed amore;

e da più gole io sento, quasi mastin crudele,

il rimorso latrar per mio tormento, chiamandomi infedele,

spergiuro, usurpator, empio e tiranno.

Το στήθος μου έγινε Άδης· τρεις Ερινύες φωλιάζουν στην καρδιά μου

και κρατούν πολλά μαστίγια: η ζήλεια, η περιφρόνηση, ο έρωτας·

και από πολλά στόματα, σαν να ήταν ο αιμοβόρος Κέρβερος,

νιώθω τις τύψεις να αλυκτούν και να με βασανίζουν, αποκαλώντας με προδότη,

επίορκο, σφετεριστή, ασεβή και τύραννο.

13. Μιχάλης Γ. Μ

ερακλης

Ανδρέα Κάλβου Ωδαί (1-20)

, Εστία, Αθήνα χ.χ. (νεό-

τερη έκδοση, διορθωμένη), σ. 214.

14. Π

ασχαλης

, σ. 27.