Α' ΤΟΜΟΣ

Ιταλικότητα και ελληνικότητα στη γλώσσα του Κάλβου

3. «ὅταν […] τὸ στῆθός σας ζωοποιήσῃ»

Ἀλλοίμονον, ἀλλοίμονον,

ὅταν ὁ θεὸς πέμψῃ

ἀκτῖναν ἀληθείας

καὶ μὲ αὐτὴν τὸ στῆθός σας

ζωοποιήσῃ.

(VIII 91-95)

Σύμφωνα με τον Δάλλα, το ρήμα «ζωοποιήσῃ» στην παραπάνω στροφή έλκει

την καταγωγή του από τη θητεία του Κάλβου στη μετάφραση των

Ψαλμών

και ειδικότερα από τη μετάφραση του Ψαλμού 61, 2 « Ὁ Κύριος θέλει τὸν

διαφυλάξει, καὶ τὸν ζωοποιήσει». Το ρήμα απαντά επίσης μία φορά στη μετά-

φραση των O΄, Ψαλμός 71, 20 [18] «καὶ ἐπιστρέψας ἐζωοποίησάς με». Όπως

έχω υποστηρίξει όμως, στις

Ωδές

τα φαινόμενα απατούν, δεδομένου ότι ο

Κάλβος ήταν λεξιθήρας. Με άλλα λόγια, μια λέξη από τους

Ψαλμούς

αφενός

δεν συμπαρασύρει υποχρεωτικά τα συμφραζόμενά της και αφετέρου εντάσ-

σεται σε νέο σημασιολογικό περιβάλλον. Δεν θα ασχοληθώ ειδικότερα με την

παρουσία του ρήματος στη μετάφραση των

Ψαλμῶν

Το βέβαιο είναι πάντως

ότι τόσο στη μετάφραση των Ο΄ όσο και στη μετάφραση του Κάλβου η λέξη

«στῆθος» δεν απαντά.

Σε μη βιβλικά συμφραζόμενα το ρήμα πρωτοεμφανίζεται στο «Απόσπασμα

άτιτλου ποιήματος», στ. 21-22:

τὴν ἁρμονίαν τῆς σύριγγος γλυκεῖαν

ζωοποιοῦντες, ἔβοσκον τὰς μάνδρας.

9. Δ

αλλας

σ. 72.

10. Η καλβική μετάφραση « Ὁ Κύριος θέλει τὸν διαφυλάξει, καὶ τὸν ζωοποιήσει»

(61, 2) αποδίδει το κείμενο των Ο΄

Κύριος φυλάξαι αὐτὸν καὶ ζῆσαι αὐτόν

. Ο Κάλβος

άντλησε το ρήμα «ζωοποιήσει» όχι από αυτό τον Ψαλμό αλλά από τον Ψαλμό 71, 20

(18

) «καὶ ἐπιστρέψας

ἐζωοποίησάς με», όπου χρησιμοποιεί άλλο ρήμα στη μετάφρα-

σή του: «ὅμως ἐπι[σ]τρεψάμενος μὲ ἐθεράπευσας». Ο Κάλβος χρησιμοποιεί ακόμη

μια φορά το ρήμα στον Ψαλμό 85, 6 « Ὦ Θεὲ ἐὰν ἐπι[σ]τρέψης θέλεις μᾶς ζωοποι-

ήσειν», όπου και πάλι διαφέρει από το κείμενο των Ο

«ὁ Θεός, σὺ ἐπιστρέψας

ζωώσεις ἡμᾶς». Είναι λοιπόν φανερή η προτίμησή του για το ρήμα «ζωοποιώ», αλλά

δεν είναι σαφές πώς εννοούσε το ρήμα στα βιβλικά συμφραζόμενα. Οι μεταφράσεις

της πολύγλωσσης έκδοσης ποικίλλουν ανάλογα με την παράδοση που ακολουθούν:

Ψαλμός 61, 2 λατ. «vivificet», ιτ. «lo manterrà in vita», αγγλ. «keep him alive»·

Ψαλμός 71, 20 (18) λατ. «Et conversus vivificasti me», ιτ. «Tu m’ hai di nuovo

renduta la vita», αγγλ. «and yet didst thou turn and refresh me»· Ψαλμός 85,

6 λατ. «Deus tu conversus vivificabis nos», ιτ. «non tornerai tu a darci la vita»,

αγγλ. «Wilt thou not turn again, and quicken us».