Α' ΤΟΜΟΣ

Μιχαηλ Πασχαλησ

να έλθει ο κόσμος ανάποδα προτού «να φύγει από το στήθος μου [= από τον

νου, την καρδιά και τη μνήμη μου] η μορφή εκείνου» (quam illius labatur

a pectore

vultus). Και ένα παράδειγμα υπαλλαγής και συνεκδοχής, όπως το

συναντήσαμε στον Carducci: στο 1ο βιβλίο της

Αινειάδας

(199-200) η εμφά-

νιση μπροστά στους Τρώες των δύο τρομερών ερπετών που πλησιάζουν από

την Τένεδο προς τις ακτές της Τροίας «ταράζει τα ανυποψίαστα στήθη» [=

τους ανυποψίαστους Τρώες] (

improuida pectora

turbat).

Όσον αφορά στην ιταλική γλώσσα, ανάλογο είναι το ερμήνευμα του

Salvatore Battaglia, συντάκτη του

Grande Dizionario della Lingua Italia-

στο λήμμα «petto» (15): «Μεταφορικά, ιδεατή έδρα των συναισθημά-

των· των αισθηματικών, διανοητικών και ηθικών δυνάμεων· των εσωτερικών

εκδηλώσεων, των συγκινήσεων, της βούλησης· καρδιά, ψυχή (για να δηλωθεί

επίσης το εσώτερο και πιο απόκρυφο σημείο ενός προσώπου, σε αντίθεση με

αυτό που δείχνουν ή δηλώνουν η εξωτερική εμφάνιση, η στάση και τα λόγια),

συνεκδοχικά, ένα πρόσωπο ως (συν)αισθηματική, συγκινησιακή και βουλητι-

κή ολότητα». Ας δούμε δύο παραδείγματα από την ιταλική ποίηση: Ariosto,

Orlando furioso

5, 8: «Ben s’ode il ragionar, si vede il volto,/ma

dentro

il petto

mal giudicar possi» («καλά ακούγονται τα λόγια, καλή φαίνεται η

μορφή/αλλά μέσα στο στήθος του [= τον μέσα κόσμο του] σωστά δεν μπόρεσα

να κρίνω»)· Leopardi, canto «All’Italia», 107-108: «Tal fra le Perse torme

infuriava/L’ira

de’ greci petti

e la virtute» («έτσι μαινόταν η οργή και η

ανδρεία από τα ελληνικά στήθη [= η ελληνική οργή και ανδρεία] ανάμεσα

στα περσικά στρατεύματα»). Άφθονες περιπτώσεις απαντούν στις ιταλικές

τραγωδίες του Κάλβου, που ο ενδιαφερόμενος μπορεί να συμβουλευτεί στην

έκδοση του Mario Vitti.

Όλες οι χρήσεις της λέξης «στῆθος» στις καλβικές

Ωδές

που αναφέ-

ρονται στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου

εντάσσονται στο παραπάνω

γλωσσικό-σημασιολογικό πλαίσιο. Ο προσδιορισμός της λέξης «στήθος» με

επίθετο («εὔσπλαχνον στῆθος», «τὸ ἀνθρώπινον στῆθος», «ἀνθηρὸν τὸ

στῆθος σου»), που συναντήσαμε στις λατινικές φράσεις «cara pectora» και

«improuida pectora» και στην ιταλική «caro petto», αποτελεί υφολογικό

5. Salvatore B

attaglia

Grande Dizionario della Lingua Italiana

, Τορίνο 1961-

2002.

6. Mario V

ιττι

A. Kalvos e i suoi scritti in italiano

, χ.ε., Νάπολη 1960.

7. Υπάρχουν επιπλέον αναφορές στο γυναικείο (I 74, I 83, III 54, VI 21) και ανδρι-

κό στήθος (IV 43, XVIII 33, ΧΧ 20) ως μέλος του σώματος. Στο τελευταίο μέρος της

παρούσας σύντομης μελέτης συζητώ δύο περιπτώσεις αυτής της κατηγορίας.