Α' ΤΟΜΟΣ

Μιχαηλ Πασχαλησ

επιλογή των αρχαιοελληνικών γλωσσικών στοιχείων. Έχω ήδη συζητήσει, π.χ.,

τη σύμπτωση ανάμεσα στη σύνταξη του αρχαίου ρήματος ‘πνέω’ και του ιτα-

λικού

spiro

. Η δεύτερη απαντά ήδη στο ιταλόγλωσσο έργο του Κάλβου και δεν

αφήνει αμφιβολία για την προτεραιότητά της.

Μικροσκοπικά, κάθε ιταλισμός χωριστά προσφέρει τεκμήρια για τον καθορι-

στικό ρόλο της Ιταλικής στη διαμόρφωση της ποιητικής γλώσσας του, και μακρο-

σκοπικά, οι ατομικές περιπτώσεις συγκροτούν ισχυρότατο επιχείρημα υπέρ αυτής

της άποψης. Θα δώσω ένα παράδειγμα της πρώτης κατηγορίας και στη συνέχεια

θα συζητήσω αναλυτικά ένα παράδειγμα από τη δεύτερη κατηγορία.

Με’ χιτῶνα σιδώνιον,

με’ σάνδαλα χρυσόδετα

χοροβατοῦντες ψάλατε

ἢ τὴν στροφὴν τὴν λέσβιον,

ἢ τέϊον μέλος. —

(«Εἰς Ψαρά», 21-25)

Αὐτοῦ, ἐνθυμᾶσαι, ἐγέμιζες

τοῦ τέϊου Ἀνακρέοντος

χαρμόσυνον κρατῆρα,

κ᾿ ἔστρωνες διὰ τὸν γέροντα

δροσόεντα ρόδα.

(«Εἰς Σάμον», 31-35)

Παρόλο που το νησί του Ανακρέοντα ήταν η Τέως, η ορθή μορφή του επι-

θέτου είναι «Τήϊος», καθώς ακολουθεί τον ιωνικό τύπο. Ως «Ἀνακρέων Τήϊος»

ήταν γνωστός ο ποιητής. Εντούτοις ούτε ο Μιχάλης Μερακλής ούτε ο Γιάν-

νης Δάλλας, που συνέταξαν, αντίστοιχα, υπόμνημα και γλωσσάρι στις

Ωδές

επεσήμαναν το πρόβλημα που υπάρχει με το καλβικό επίθετο «τέϊος». Ο

Μερακλής πρότεινε διόρθωση του τονισμού στο δεύτερο χωρίο από «τέϊου

Ἀνακρέοντος» σε «τεΐου Ἀνακρέοντος», σύμφωνα δηλαδή με τους κανόνες

τονισμού της αρχαίας Ελληνικής. Το ερμήνευμα του Δάλλα στο γλωσσάρι έχει

ως εξής: «Από την Τέω, πατρίδα του Ανακρέοντα […] (Βλ. “ὁ Τήϊος μελωδός”,

Ανακρέοντ

. Ι 2)».

Πώς προέκυψε όμως ο τύπος «τέϊος» στον Κάλβο; Αν κάποιος συμ-

βουλευτεί ένα λατινικό λεξικό, θα διαπιστώσει ότι στη Λατινική το επίθετο

1. Μιχαήλ Π

ασχαλης

Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο: ο Ανδρέας Κάλβος, η Ιταλία

και η αρχαιότητα

, ΠΕΚ, Ηράκλειο 2013, σ. 38-39. Ετοιμάζω μια μελέτη που περιλαμ-

βάνει όλες τις ανάλογες περιπτώσεις.