81 / 482
Μιχαηλ Πασχαλησ
80
Σχετικά με το παραπάνω χωρίο, έχω υποστηρίξει ότι «η μεταφορική σημα-
σία [του ρ. ζωοποιώ] είναι “δίνω ζωή”, “ζωντανεύω”, με την έννοια ότι φυσώ-
ντας οι ποιμένες δημιουργούν τον αρμονικό ήχο, και που πιθανότατα αποδίδει
το ιταλικό ρήμα “animare”».
11
Το νέο στοιχείο στο χωρίο των
Ωδών
είναι το αντικείμενο του ρήματος,
δηλαδή «τὸ στῆθός σας», που κουβαλάει το πλούσιο σημασιολογικό φορτίο
του ιτ. «petto» και συγκεκριμένα τις ηθικές, διανοητικές και συγκινησιακές
δυνάμεις του ανθρώπου. Αυτές «ζωντανεύει και κινητοποιεί» ο θεός όταν στέλ-
νει την «ἀκτῖναν ἀληθείας». Το να σηκώσεις κεφάλι στον τύραννο δεν είναι
απλώς θέμα «θάρρους», όπως πιστεύουν ορισμένοι μεταφραστές και σχολι-
αστές του χωρίου.
12
Τέτοιες απόψεις εκκινούν αποκλειστικά από την επόμενη
στροφή και προσεγγίζουν τη λέξη «στῆθος» μόνο μέσα από τα σημασιολογικά
δεδομένα της ελληνικής γλώσσας, αναζητώντας μια σημασία της λέξης που
θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο αυτό. Έτσι όμως ακυρώνουν τον θεϊκό
μηχανισμό που ο Κάλβος αποκαλεί «ἀκτῖναν ἀληθείας» και δεν έχει άμεση
και προφανή σχέση με το θάρρος και περιορίζουν τη σημασία του ρήματος
«ζωοποιήσῃ» στο στενό πλαίσιο της έννοιας «εμψυχώνω».
4. «τὸ στῆθός του ἔγινεν ᾅδης»
Ἐγύρισε ταῖς πλάταις του·
φεύγει, φεύγει ὁ προδότης·
ἀλαμπῆ σέρνει τ᾿ ἅρματα
φαρμακερά, τὸ στῆθός του
ἔγινεν ᾅδης.
(XIX 1-5)
H στροφή α΄ της Ωδής «Εἰς τὸν προδότην» χρησιμοποιεί τη μεταφορά «τὸ
στῆθός του/ἔγινεν ᾅδης» για να περιγράψει την ψυχική κατάσταση του προ-
11. Π
ασχαλης
, σ. 55-56.
12. «réveiller/vos bouillons courages» (Stanislas J
ulien
,
La Lyre patriotique
de la Grèce, Odes traduites du grec moderne de
Kalvos, Peytieux, Παρίσι 1824)·
«revigorant ainsi/votre courage» (Ioannis-Andreas V
lachos
,
Andreas Kalvos
,
L’Age D’Homme – Indiktos, 1998)· «εμφυσώ ζωή, ζωογονώ, εμψυχώνω» (Γιάννης
Δ
αλλας
[επιμ.], Ανδρέας Κάλβος,
Ωδαί. Η Λύρα – Λυρικά – Απόσπασμα άτιτλου
ποιήματος
, Ωκεανίδα, Αθήνα 1997, σ. 268). Πιο ελεύθερη είναι η αγγλική μετάφραση:
«kindles your hearts» (George D
andoulakis
,
Andreas Kalvos, Odes
, Shoestring
Press, 1998). Η ιταλική και η ισπανική μετάφραση αποδίδουν τη λέξη «στῆθος» αντί-
στοιχα ως «petto» και «pecho»: «con esso il vostro petto/vivifica» (Maria C
ara
-
causi
, 1988)· «con él vuestro pecho/se reavive» (Miguel Castillo D
idier
, 1988).