Α' ΤΟΜΟΣ

Ιταλικότητα και ελληνικότητα στη γλώσσα του Κάλβου

έγκειται στο ότι χρησιμοποίησε την έκφραση «ἀνθηρὸν τὸ στῆθος» για να

προσωποποιήσει τη σαμιώτικη γη, όπως ανάλογη μεταφορά χρησιμοποιεί στην

Ωδή X 37-38: «εἰς τὸν δροσώδη κόλπον/τῆς γῆς».

6. «εἰς κάθε στῆθος ἕνα μαχαίρι στέκεται/καταχωσμένον»

Ὦ Ἑλλάς! […] — Ἰδοὺ χιλιάδες

παιδιῶν ἔτι εἰς τὰ σπάργανα

περνάουν, κ᾿ εἰς κάθε στῆθος

ἕνα μαχαίρι στέκεται

καταχωσμένον.

(XVII 31-35)

Εδώ δεν πρόκειται για τη σημασία ή τη χρήση της λέξης «στῆθος», αλλά για

μια έκφραση που εμπεριέχει την εν λόγω λέξη. Στον «Πίνακα λέξεων» της

Λύρας

ο Κάλβος αποδίδει το ρήμα «στέκομαι» ως «rester, demeurer, être».

Όμως το εν λόγω ρήμα δεν έχει τη σημασία «être», δηλαδή «είμαι» στη νέα

Ελληνική. Την εν λόγω σημασία εξηγεί η χρήση του ρήματος «στέκομαι» στην

παραπάνω στροφή, η οποία διαφέρει από τις άλλες τρεις που απαντούν στις

Ωδές

Ειδικότερα, στην πρόταση «κ᾿ εἰς κάθε στῆθος/ἕνα μαχαίρι στέκεται/

καταχωσμένον», η φράση «στέκεται καταχωσμένον» απηχεί μια σημασία του

ιταλικού ρήματος «stare» και αποδίδει την έκφραση «

sta

infilato (ή ficcato)»,

δηλαδή «είναι καρφωμένο». Σε αυτού του είδους τη σύνταξη το ρήμα «stare»,

που κυριολεκτικά σημαίνει «στέκομαι», λειτουργεί ως συνδετικό με τη σημα-

σία «είμαι». Ο Κάλβος, λοιπόν, σκεφτόταν Ιταλικά όταν εξηγούσε τη σημασία

του ρήματος «στέκομαι» στον «Πίνακα λέξεων» για τη

Λύρα

, με αποτέλεσμα

το ερμήνευμα «être» να αποδειχθεί χρήσιμο για την κατανόηση ενός ιταλι-

σμού στα μεταγενέστερα

Λυρικά

7. «τὰ στήθη ἀφίλητα,/θρίαμβος τῶν Χαρίτων»

Στις

Ωδές

απαντούν επίσης τρεις αναφορές στα γυναικεία «στήθη» (ΙΙΙ

53-54, που αφορούν στη μάνα του Κάλβου· VI 21, που αφορούν στις παρθέ-

νες τις Χίου) και μία σε ανδρικά «στήθη» (XII 20, που αφορούν στους Οθω-

μανούς). Από τις παραπάνω περιπτώσεις αξίζει να προσέξουμε για την ιταλική

καταγωγή της αυτή που αναφέρεται στις παρθένες της νήσου Χίου, 21-25):

ανθισμένος) είναι αρχαίο και ανέπτυξε και αυτό ποικίλες μεταφορικές χρήσεις. Όμως

οι αναφορές στο ανθρώπινο σώμα με τη σημασία «δροσερός», «ακμαίος» είναι σπα-

νιότατες (πρβλ. Π

λουταρχος

Περί κρεατοφαγίας

994 D 11 «χρόας ἀνθηρὸν εἶδος»),

ενώ το επίθετο δεν συνδέεται πουθενά με το στήθος.

19. III 34, XV 75 (στέκων), XVI 88.