Α' ΤΟΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

τα, έχουν αισθητικά χαρακτηριστικά τελείως ανεξάρτητα από το περιεχόμενό

τους. Για τη διερεύνηση του ζητήματος των γαλλικών βιβλίων στην Ελλάδα

απαραίτητη θα ήταν μια μελέτη σε βάθος χρόνου στα αρχεία των ιδιωτικών

ή δημόσιων βιβλιοθηκών αναφορικά με τον τρόπο συγκρότησής τους, τη συ-

γκεκριμένη έκταση που καταλαμβάνουν τα γαλλικά βιβλία σε αναλογία, για

παράδειγμα, με τη θέση που καταλαμβάνουν τα γερμανικά, τα αγγλικά, ή τα

ιταλικά. Όταν πια έχει μεταφραστεί, το βιβλίο παραμένει ένα αντικείμενο με

μια τιμή, όπως επίσης με ένα εξώφυλλο, με εικονογράφηση και έναν τρόπο

διανομής. Γενικά, οι εκδοτικοί οίκοι που δέχονται να επωμιστούν το επιπλέον

κόστος που απαιτεί η μετάφραση είναι καθιερωμένοι και με πολύ προσδιο-

ρισμένη φυσιογνωμία, έτσι ώστε εάν η ένταξη των βιβλίων που δημοσιεύουν

σε ένα νέο πλαίσιο τούς προσδίδει επίσης ένα νέο νόημα, αυτό το νέο νόημα

συνδέεται με την ιδιαίτερη φυσιογνωμία μιας εκδοτικής σειράς, ή με την πα-

ράθεση τίτλων που δημοσιεύονται στην ίδια συλλογή. Σε συνέχεια των υλικών

αυτών δεδομένων, θα προσθέταμε μία ιστορία της ανάγνωσης στην Ελλάδα:

ποιοι διαβάζουν έργα μεταφρασμένα από τα γαλλικά και κάτω από ποιες συν-

θήκες; Τον 19ο αιώνα υπήρχε σύστημα δανειστικών βιβλιοθηκών; Ποιο είναι

το ποσοστό των σχολικών και ποιο των εξωσχολικών αναγνωσμάτων; Για ένα

μέρος των αναγνωστών, όσων έχουν λάβει πανεπιστημιακή παιδεία στον χώρο

των γαλλικών γραμμάτων, η μετάφραση σίγουρα δεν τους είναι απαραίτητη. Η

παρουσία, συνεπώς, μεταφράσεων προϋποθέτει μία μειωμένη εκμάθηση της

γαλλικής γλώσσας ή μήπως τη διάθεση να εμπλουτιστεί η ελληνική γλώσσα

με μια εισαγόμενη λογοτεχνία; Πρόκειται για μηχανιστική μετάφραση ή για

μετάφραση που έχει δημιουργικές στοχεύσεις; Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα

από καιρό έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές εκδόσεις και ερευνητικά προ-

γράμματα για τα ζητήματα αυτά. Ωστόσο, η επανεξέτασή τους σε μια συνολική

και συγκριτική οπτική, μέσα από το πρίσμα της θεωρίας των πολιτισμικών

μεταφορών, παραμένει ακόμα ένα ζητούμενο.

Μπορούμε, για παράδειγμα, να σημειώσουμε ότι οι μεταφράσεις στα ελλη-

νικά του Schiller ή του Hölderlin –παρά το γεγονός ότι δεν έτυχαν πλατιάς

υποδοχής,

υπάρχουν ωστόσο εβδομήντα μεταφρασμένα ποιήματα από τα

οποία ορισμένα έχουν μεταφραστεί έως και πέντε φορές– και οι ποιητές, όπως

και ο Ελύτης, που τις επικαλούνται, μπορούν να επαναφέρουν στον ελληνικό

λογοτεχνικό χώρο κείμενα που προέρχονται από αυτόν τον ίδιο χώρο. Έλληνες

μεταφράζουν Γερμανούς που μεταφράζουν Έλληνες ή μιμούνται Γερμανούς

26. Christoph W.

lairmont

, « Hölderlin-Rezeption bei den Neugriechen.

Hölderlins Übersetzungen », στο

Hölderlin-Jahrbuch

94-95, σ. 89-102.