Α' ΤΟΜΟΣ

MICHEL ESPAGNE

πραγματικά πιστεύω πως σε κανένα άλλο ελληνικό κείμενο δε θα μπορούσα

να βρω την οικονομία, την ασφάλεια, την απλότητα της γραμμής, το διάλογο

ανάμεσα στη φρόνηση, το πάθος, και το πέρασμα του καιρού, που βρίσκω

στην ποίηση του 17ου γαλλικού αιώνα».

Θα τολμούσαμε μάλιστα να πούμε

ότι και ένας άλλος Κρητικός, πολύ νεώτερος, ο Νίκος Καζαντζάκης, που γεν-

νήθηκε την εποχή που η Κρήτη ανήκε ακόμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία,

παρακολουθεί στο Παρίσι τα μαθήματα του Bergson, εκπονεί τη διατριβή του

με θέμα τον Νίτσε και, τέλος, ανταποκρίνεται απόλυτα στην πρόσκληση ενός

άλλου «μεγάλου Κρητικού», του Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος).

Για να μελετήσουμε τις πολιτισμικές μεταφορές που συνδέονται με τη με-

τάφραση γαλλικών έργων στα ελληνικά ή ελληνικών στα γαλλικά, τώρα διαθέ-

τουμε και ευρετήρια.

Ωστόσο, μολονότι τα στοιχεία αυτά μας είναι απαραί-

τητα, δεν προσφέρουν παρά ένα μέρος των αναγκαίων πληροφοριών για να

μελετήσουμε τις μεταφράσεις με όρους πολιτισμικών μεταφορών. Οι έρευνες

αυτές, οι οποίες τελικά δεν θα μπορούσαν να διεξαχθούν παρά μόνο από ιστο-

ρικούς του νεοελληνικού πολιτισμού, θα έπρεπε να εμπεριέχουν την προσωπο-

γραφία των μεταφραστών. Οι μεταφραστές είναι εκείνοι που πραγματοποιούν

επιλογές και αξιολογήσεις (πάνω στις οποίες στηρίζονται οι εκδοτικοί οίκοι)

και οι επιλογές αυτές υπαγορεύονται από έναν πνευματικό ορίζοντα. Μια τέ-

τοια ιστορία των μεταφραστών, που πραγματικά δεν υπάρχει στη Γαλλία ή στη

Γερμανία, πρέπει προφανώς να γραφτεί και στην Ελλάδα. Κύριοι διαμεσολα-

βητές, οι μεταφραστές δεν είναι οι μόνοι. Εκτός από τους διαμεσολαβητές,

παράγοντες και κριτικούς λογοτεχνίας, που συνδέονται με τη διαδικασία της

μετάφρασης, θα έπρεπε να διερευνήσουμε τη διδασκαλία της λογοτεχνίας και

γενικότερα της γαλλικής πολιτισμικής ιστορίας, που προετοιμάζει τις επιλογές

στις οποίες προβαίνουν οι μεταφραστές. Η ένταξη ενός γαλλικού κειμένου στο

καθένα από τα πλαίσια αυτά δεν μπορεί παρά να του προσδώσει μία ιδιαίτερη

σημασία, διαφορετική από εκείνην που θα είχε στο αρχικό του πλαίσιο, και

που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη σε κάθε μελέτη για τις μεταφράσεις,

πέρα από τη μελέτη των καθαρά γλωσσολογικών δεδομένων.

Τα βιβλία και ιδίως οι μεταφράσεις αποτελούν αντικείμενα, εμπορεύμα-

24. Γιώργος

εφέρης

, «Ερωτόκριτος»,

Δοκιμές Α΄

, Ίκαρος, Αθήνα

1974, σ. 287.

25. Κ. Γ.

ασίνης

Βιβλιογραφ α των ελληνικ ν μεταφράσεων της ξένης λογο-

τεχν ας ΙΘ΄-Κ΄ αι.

, Αθήνα 2006, 814 σελ. Σε ένα θεωρητικό πλαίσιο αναφοράς βλ.

Anna

abaki

, «Identité et diversité culturelle. Le mouvement de traductions

dans le Sud-Est de l’Europe (XVIIIe siècle - début du XIXe)»,

Σύγκριση / Com-

paraison

, 9 (1998) 71-91.