Α' ΤΟΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

σας. Στο ίδιο αυτό πλαίσιο θα μπορούσαμε επίσης να παρατηρήσουμε ότι και

ο εθνικός πορτογαλικός ύμνος γράφτηκε από έναν μέτοικο δεύτερης γενιάς,

τον Alfredo Keil. Σίγουρα, όλες οι περιπτώσεις διασποράς είναι διαφορετικές,

και τα Επτάνησα από όπου προέρχονταν τόσο ο Σολωμός όσο και ο Μου-

στοξύξης είχαν μια ιστορία ενετική, καθώς επίσης για ένα σύντομο διάστημα

γαλλική και ελληνική, μπορούμε όμως να πούμε ότι ακόμα πρόκειται για μια

πολιτισμική περιοχή στη βάση της οποίας δημιουργήθηκε το κέντρο, για μια

περιφέρεια που στέλνει την κοινωνική της ελίτ στην Ιταλία για να μορφωθεί.

Οι τρόποι σκέψης μιας Ιταλίας φιλελεύθερης και ρομαντικά στρατευμένης στη

διαδικασία ενοποίησης δεν μπορούσαν παρά να μεταφερθούν στο εσωτερικό

του ελληνόφωνου χώρου που επιχειρούσε τη δική του εθνική ενδυνάμωση.

Η αναφορά της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε άλλες λογοτεχνίες είναι ιδι-

αίτερα εμφανής ακόμη και στις απαρχές της. Αναμφίβολα την εντοπίζουμε

στον

Ερωτόκριτο

του Βιτσέντζου Κορνάρου, έργο της κρητικής Αναγέννησης

του τέλους του 16ου αιώνα, που εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το

1713. Το ιπποτικό μυθιστόρημα

Paris et Vienne

του Μασσαλιώτη Pierre de

La Cépède, του οποίου η πρώτη ιταλική μετάφραση χρονολογείται το 1492,

φαίνεται να έδωσε την κατευθυντήρια γραμμή. Ακόμη και εάν οι σχολιαστές,

πρωτοστατούντος του Σεφέρη, επιχειρούν συστηματικά να περιορίσουν το μέ-

ρος του δανείου σε ένα έργο στο οποίο η χρήση και μόνο του κρητικού ιδιώμα-

τος καθιστά προφανή την πρωτοτυπία του, είναι σαφές ότι το γαλλο-ιταλικό

πλαίσιο του

Ερωτόκριτου,

στο οποίο έχουν επισημανθεί και ορισμένοι στίχοι

του Αριόστο, εγγράφει το έργο του Κορνάρου σε μια συνέχεια ως προς τις

διαθέσιμες λαϊκές λογοτεχνίες στην Ευρώπη στο τέλος του Μεσαίωνα. Η επα-

νεξέταση της απομόνωσης αυτής δεν αποκλείει την ισχύ μιας νέας ερμηνείας,

αλλά επιτρέπει αντιθέτως να την προσμετρήσουμε. Το ποίημα θεματοποιεί

τις πολλαπλές συναντήσεις, καθώς τοποθετείται σε μια ανατολική Μεσόγειο

α-χρονική και δια-χρονική.

Στο δοκίμιό του για τον

Ερωτόκριτο

, ο Σεφέρης

επισημαίνει την αυτονομία του Κορνάρου, σε σχέση με πρότυπα όπως ο

Ορ-

λάνδος μαινόμενος,

τα οποία πάντως χρησιμοποίησε, και αναγνωρίζει ότι οι

αναφορές του στην Αρχαιότητα συνιστούσαν ένα κοινό αγαθό σε όλη την Ευ-

ρώπη της Αναγέννησης. Παράλληλα, του αποδίδει και μια αξία μοναδική, σαν

μια γλωσσική γέφυρα: «Ωστόσο, είναι περίεργο, μου έτυχε να σκεφτώ πως αν

είχα ποτέ να μεταφράσω στίχους του Ρακίνα –ενός ποιητή που τοποθετώ πολύ

ψηλά– θα προσπαθούσα πρώτα να ασκηθώ μελετώντας τον

Ερωτόκριτο.

Γιατί

23. Βιτσέντζος

ορνάρος

Ερωτόκριτος,

επιμ.: Στυλιανός

λεξίου

, Ερμής, Αθήνα

2000.