Α' ΤΟΜΟΣ

Αναζητήσεις εθνικής ταυτότητας στο λαϊκό μυθιστόρημα της Κωνσταντινούπολης

379

Eίναι αξιοσημείωτο ότι μετά την ατυχή έκβαση του Κριμαϊκού πολέμου οι

συγγραφείς, ενώ συνεχίζουν να εστιάζουν στην Πόλη, φαίνεται να αποκτούν

έντονο ενδιαφέρον και για το τουρκικό στοιχείο της. Έτσι, στην ελληνική

λογοτεχνία συναντάμε πληθώρα έργων στενά συνδεδεμένων με τον οθωμανικό

κόσμο. Ωστόσο, το να καταστεί η οθωμανική ιστορία κεντρικό θέμα της συγ-

γραφής είναι μάλλον περίπτωση σπάνια.

Σε αυτή τη μελέτη αναφερόμαστε στα έργα του Στέφανου Ξένου

Ο Διά-

βολος εν Τουρκία

και του Κωνσταντίνου Ράμφου

Χαλέτ Εφέντης

όπου οι

συγγραφείς επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην οθωμανική ιστορία αυτή

καθεαυτή.

Αν η σημασία της εγκόλπωσης της βυζαντινής περιόδου είναι αποφασιστι-

κή, γιατί σημαίνει τη μετάβαση από τη συνείδηση του σχήματος της αναβίω-

σης στο σχήμα της συνέχειας,

η θεώρηση του οθωμανικού κόσμου ως προέ-

κτασης του ελληνικού, πέρα από την περίοδο της τουρκοκρατίας που εντάσσει

ο Δημαράς στη συνέχεια του Βυζαντίου με την επίδραση του Διαφωτισμού,

γίνεται απαραίτητη για την οικειοποίηση ενός χώρου που διαφεύγει πια από

τα όρια του εθνικού.

Παρόλο που και τα δύο μυθιστορήματα ανήκουν στην πληθώρα των λαϊκών

αναγνωσμάτων της εποχής, τα γνωστά «απόκρυφα» ή «μυστήρια»,

μπορού-

με να διακρίνουμε δύο χαρακτηριστικά που μας επιτρέπουν να τα ξεχωρίσουμε.

Η πλοκή τους όχι μόνο διαδραματίζεται σχεδόν εξολοκλήρου στην Πόλη, αλλά

αυτή τη φορά αφορά την υψηλή κοινωνία και την πολιτική οργάνωση και διοί-

κηση της αυτοκρατορίας. Τα κατώτατα στρώματα και το περιθώριο αφήνουν

τη θέση τους σε πρωταγωνιστές που συχνά συγχέονται με ιστορικά πρόσωπα.

Οι ήρωές τους είναι ο σουλτάνος και η αυλή του, οι πιστοί του ακόλουθοι

και οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι υπουργοί και οι βεζίρηδες. Επιπλέον, οι

συγγραφείς διαλέγουν μια περίοδο κατά την οποία τα πολιτικά γεγονότα γίνο-

13. Στέφανος

ενος

Ο Διάβολος εν Τουρκία,

Βρεττανικός Αστέρας, Λονδίνο

1862.

14. Κωνσταντίνος

ραμφος

Ο Χαλέτ Εφέντης

, Α. Κτενάς – Π. Σούτσας, Αθήνα

1867-1869.

15. Βλ. Αντώνης

ιακος

, «Προς επισκευήν ολομέλειας και ενότητος. Η δόμη-

ση του εθνικού χρόνου» στον τόμο

Επιστημονική συνάντηση στην μνήμη του Κ. Θ.

Δημαρά

(Αθήνα 17-19.2.1993)

, επιμ. Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης, ΚΝΕ/ΕΙΕ, Αθήνα

1994, σ. 180.

16. Το ίδιο, σ. 195, 196.

17. Βλ. Γεωργία

κοτση

, «Μυθιστορίες Αποκρύφων και συναφών έργων»,

Αντί

641

(1997), σ. 12-13.