Α' ΤΟΜΟΣ

Αναζητήσεις εθνικής ταυτότητας στο λαϊκό μυθιστόρημα της Κωνσταντινούπολης

381

κατά μέρος τη φιλοπατρία και να στραφεί προς την ιστορία. Άλλωστε συνει-

δητά αρχίζει τη διήγησή του χρησιμοποιώντας τους όρους ‘ιστορία’ και ‘απο-

μνημονεύματα’.

Ο συγγραφέας θα επιμείνει στην περιγραφή της ιστορίας, επιλέγοντας όχι

μόνο να παρουσιάσει αλλά να αναλύσει και τελικά να σχολιάσει πραγματικά

γεγονότα. Διαφορετικά πώς αλλιώς θα μπορούσαμε να καταλάβουμε το γεγο-

νός ότι απέφυγε να χρησιμοποιήσει τον όρο ‘μυθιστόρημα’

όπως έκανε με άλλα

έργα του. Θυμίζουμε ότι εκτός από τον

Κατσαντώνη

, που μπορεί να θεωρηθεί

πατριωτικό μυθιστόρημα και κάλεσμα προς την ελληνική νεολαία για ηρωισμό,

και την

Κόμησσα Ποτόσκη

, στο οποίο βρίσκουμε τις ηθικές αξίες που ενσαρ-

κώνει ο Γάλλος ήρωας, τα έργα του Ράμφου ανεβάζουν στη σκηνή χαρακτήρες

που δύσκολα θα μπορούσαν να αποτελέσουν παραδείγματα προς μίμηση.

Θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε γενικά στα κείμενα δύο τάσεις, όπως

παρατηρεί ο Τonnet,

μία ηθικοπλαστική και πατριωτική, που αντλεί τη θεμα-

τολογία της από τον ελληνικό κόσμο, και μια δεύτερη, περισσότερο ιστορική,

επομένως πιο επιστημονική και κατά συνέπεια αντικειμενική, που αφήνει τον

ελληνικό κόσμο για να στραφεί προς την οθωμανική αυτοκρατορία. Ωστόσο

είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε τις δύο αυτές τάσεις. Παρά τη θέληση των

συγγραφέων να μην πέσουν στον πατριωτισμό, αφήνοντας κατά μέρος κάθε

περιγραφή της Ελλάδας και των αγώνων της καθώς και την αντιπαλότητά της

με τους Οθωμανούς, δεν τα καταφέρνουν.

Αν και ο δηλωμένος σκοπός τους είναι η αλήθεια και ο σεβασμός απέναντι

στον ‘άλλο’, στους άλλους πολιτισμούς, οι συγγραφείς εκπλήττουν με θέσεις

που εκφράζουν περισσότερο αντιλήψεις γείτονα αντιπάλου παρά πολιτικές

ιδέες του δυτικού κόσμου. Έτσι ο Ράμφος, για παράδειγμα, από την αρχή του

έργου του σημειώνει χωρίς περιστροφές, αδιαφορώντας για το αντικειμενικό

των θέσεών του και το βάρος που μπορεί να έχουν τέτοιες αναφορές σε μια

‘ιστορική συγγραφή’, «ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία δε θα μπορέσει ποτέ

να αλλάξει ώστε να ακολουθήσει τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη».

Κατ’ αυτό

τον τρόπο, εξαρχής καταδικάζουν τον ισλαμισμό και προσπαθούν χωρίς πάντα

να τα καταφέρνουν, ως εξωτερικός παρατηρητής ο Ξένος και ως ουδέτερος

21. Βλ.

onnet

, «Κωνσταντίνος Ράμφος, Παρουσίαση – Ανθολόγηση» στο

Παλαιότερη Πεζογραφία μας

, τ. 4, Σοκόλης, Αθήνα 1996, σ. 288.

22. Ίσως, όπως προτείνει ο Λάμπρος Βαρελάς, το έργο αυτό του Ράμφου μπο-

ρεί να διαβαστεί και ως ένα είδος υπόδειξης προς τις δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις,

που πιστεύουν, μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο, ότι η οθωμανική αυτοκρατορία μπορεί να

εκπολιτιστεί ως κράτος. Βλ.

αρελας

, σ. 694.