Α' ΤΟΜΟΣ

370 / 482

Όψεις του χώρου και εθνική ταυτότητα σε ελληνικές ταξιδιωτικές αφηγήσεις του 19ου αιώνα
369
στη συγκρότηση της «ουσίας» του έθνους και στη σύσταση μιας εθνικής
«φαντασιακής κοινότητας» (Β. Anderson), ενώ παράλληλα είναι συστατικά
στοιχεία και μιας –κατά Α. Smith– «εθνο-ιστορίας», η οποία αποδεικνύει
την αυθεντικότητα του παρελθόντος και τη συνέχεια της φυλής.22 Οι φαντα-
σιώσεις αυτές αποτελούν μέρος της εθνικής φαντασίωσης ότι τα μνημεία, τα
οποία έχουν ισχυρή μεταφορική λειτουργία για το έθνος, θα αποκατασταθούν
στην προγενέστερη δόξα τους από τους « Έλληνες» –όπως αποκαλεί τους
συμπατριώτες του ο Παγανέλης (σ. 94-95)– μετά την εθνική τους επανά-
σταση και αναγέννηση.23 Άλλωστε, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «Η Λαύ-
ρα είναι η Ιερουσαλήμ της αναγεννηθείσης Ελλάδος» (σ. 94). Tα ερείπια
υπερβαίνουν τη φθορά του παρελθόντος και παράγουν ζωή και ολότητα μέσα
από τη νοητική διεργασία του αφηγητή, η οποία, σύμφωνα με τον G. Simmel,
παράγει τις συνδέσεις, τη συνέχεια, την ενότητα και τα συμφραζόμενα.24 Παρ’
όλα αυτά, όπως επισημαίνει ο Ph. Hamon, τα ερείπια είναι «σημειωτικά αντι-
κείμενα ιδιαιτέρως υπερπροσδιορισμένα, παράδοξα και αμφίσημα».25 Έτσι,
οι συμβατικές χρήσεις των μνημείων για το συλλογικό εθνικό φαντασιακό,
όπως οι ηρωικές, ιστορικές και μυθολογικές αναμνήσεις στις οποίες ανατρέχει
ο αφηγητής στο κείμενο «Δελφοί – Τεμάχιον ενός Ημερολογίου» (1834) του
Ανδρέα Μουστοξύδη, ακολουθούνται από άλλες, οι οποίες μετά «την εγγυτέ-
ρω εξέτασιν» είναι «πολυτρόπως μεμιγμέναι με δόξαν και με αισχύνην» (σ.
49). Τέτοιες είναι η φιλαργυρία και η διαφθορά του μαντείου των Δελφών ή
ο δολοφονικός κατακρημνισμός εκεί του Αισώπου, ώστε εντέλει ο αφηγητής
οδηγείται σε μια κριτική αποστασιοποίηση:
–οι αθάνατοι Δελφοί, ομού με την πολιούχον Θεότητα, κατεστάθησαν υπομίσθι-
οι του Φιλίππου, έμπαιγμα του Σύλλα, και τέλος πάντων ηφανίσθησαν εις την
άτυχόν τους διαφθοράν, ατιμασμένοι και ασυλλύπηπτοι από τον κόσμον,
τον οποίον διά τόσους αιώνας εκυβέρνησαν (σ. 50).
22. Βλ. Benedict Anderson, Φαντασιακές κοινότητες, μτφρ. Ποθητή Χαντζαρού-
λα, Νεφέλη, Αθήνα 1997∙ Anthony Smith, Ethno-Symbolism and Nationalism: A
Cultural Approach, Routledge, Λονδίνο – Ν. Υόρκη 2009, σ. 117. Πρβλ. επίσης Άννα
Τζουμα, Εκατό χρόνια νοσταλγίας: Το αυτοβιογραφικό αφήγημα Έθνος, Μεταίχμιο,
Αθήνα 2006, σ. 127-128.
23. Hamilakis, σ. 64.
24. Πρβλ. Black Hawk H ancock – Roberta Garner, «Reflections on the Ruins
of Athens and Rome: Derrida and Simmel on Temporality, Life and Death», Hi-
story of the Human Sciences 27/4, (2014), σ. 77-97.
25. Philippe Hamon, Expositions: Littérature et Architecture au XIXe siècle,
José Corti, Παρίσι 1989, σ. 63.