Α' ΤΟΜΟΣ

Πεγκυ Καρπουζου

366

στώνεται στον πρόλογο του έργου του δημοσιογράφου και λογοτέχνη Σπυρί-

δωνα Παγανέλη με τίτλο «Πέραν του Ισθμού – Εντυπώσεις και αναμνήσεις»

(1885), «Οι ατελέστερον γνωρίζοντες την Ελλάδαν είμεθα ίσως οι Έλληνες»

(σ. 91). Τη δήλωση αυτή αναπαράγει σχεδόν πανομοιότυπη και ο λόγιος για-

τρός Χ. Π. Κορύλλος (σ. 81), ο οποίος στην εισαγωγική παράγραφο του έργου

του «Πεζοπορία από Πατρών εις Σπάρτην» (1889) προσπαθεί να παρακινή-

σει τους συμπατριώτες του να επιληφθούν των λιγότερο «αναπαυτικών» –σε

σχέση με τα ταξίδια στην Εσπερία– αλλά «λίαν δε διδακτικών και τερπνών

ανά την Ελλάδα εκδρομών», αναφερόμενος και στη δραστηριότητα των ξένων

περιηγητών. Διακειμενικές αναφορές στις ταξιδιωτικές περιγραφές των ξένων

περιηγητών που έχουν προηγηθεί στον χώρο συναντάμε τόσο στους λογίους

και τους λογοτέχνες του ελλαδικού χώρου όσο και στους Έλληνες της δια-

σποράς. Ενίοτε στους εν Ελλάδι συγγραφείς διαφαίνεται μια αντιπαλότητα

με τις αναφορές αυτές και προβάλλεται η εγκυρότητα των περιγραφών που

προέρχονται από αυτόχθονες περιηγητές όπως οι ίδιοι.

Στόχος αυτών των κειμένων είναι η «πατριδογνωσία»,

η αναζήτηση και η

συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας. Κατ’ αυτή την έννοια μπορεί να υποστη-

ριχθεί ότι η ταξιδιωτική λογοτεχνία συμπορευόταν με το ηθογραφικό διήγημα

του τέλους του 19ου αιώνα, όπως το προπαγάνδισε η προκήρυξη της

Εστίας

(1883).

Σύμφωνα με την προκήρυξη, το διήγημα «υποθέσεις εθνικάς πραγ-

ματευόμενον» έπρεπε να στοχεύει, μαζί με την τέρψη και τη διδαχή, στο να

εξεγείρει στον αναγνώστη και το «αίσθημα της προς τα πάτρια αγάπης». Το

ίδιο διατείνεται και ο εκδότης των

Οδοιπορικών εντυπώσεων και αναμνήσεων

του Σπ. Παγανέλη:

ελπίζομεν ότι το έργον τούτο –δι’ ου και τα προς το ένδοξον παρελθόν αισθή-

ματα θ’ αναζωογονηθώσι, και αι τοπογραφικαί καλλοναί των μερών, άτινα εφέ-

τος επεσκέψατο, θα γνωσθώσι, και η σύγχρονος κατάστασις των κατοίκων θα

καταδηλωθή (σ. 90).

Η παιδαγωγική στόχευση θα μπορούσε να καταλήξει σε μια ετεροτοπική

σύλληψη της εθνικής ταυτότητας. Ωστόσο, στους προλόγους προκρίνεται μια

«πιστή και αμερόληπτος περιγραφή παντός πράγματος» και όχι μια ωραιο-

16. Βλ. ενδεικτικά Π

αναρετου

Ελληνική Ταξιδιωτική Λογοτεχνία: 19ος αιώνας: οι

Πρόδρομοι

, σ. 53, 55, 111.

17. Πρβλ. Π

αναρετου

Ελληνική ταξιδιωτική λογοτεχνία

, σ. 24.

18. Παναγιώτης

ουλλασ

, «Εισαγωγή» στο

H παλαιότερη πεζογραφία μας: Aπό

τις αρχές της ώς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο

τ. A΄, Σοκόλης, Aθήνα 1998, σ. 346-347.