Α' ΤΟΜΟΣ

Όψεις του χώρου και εθνική ταυτότητα σε ελληνικές ταξιδιωτικές αφηγήσεις του 19ου αιώνα

367

ποιημένη περιγραφή που να εστιάζει στα «ευγενή ήθη» του ελληνικού λαού

κατά τα πρότυπα της προκήρυξης της

Εστίας

. Ο Κορύλλος, αναγνωρίζοντας

τη σημασία ακόμη και των ελαττωμάτων στη γνώση της εθνικής ταυτότητας,

προτρέπει:

να περιγράψωμεν ακριβέστερον την σημερινή των κατ’ αγρούς συμπατριωτών

ημών κατάστασιν, ουχί περικαλύπτοντες τα

ελαττώματα

αυτών εθνικής φιλο-

τιμίας χάριν, διότι πολλάκις τα ελαττώματα ταύτα χρησιμεύουσιν ως

γνωρί-

σματα της εθνικής ημών καταγωγής

και των πολλών περιπετειών του εθνι-

κού ημών βίου, ουδέ μεγαλοποιούντες ταύτα, ως πολλοί των ξένων πράττουσιν,

εκ μισελληνισμού ελαυνόμενοι. Η πιστή και αμερόληπτος περιγραφή παντός

πράγματος, ου μόνον τον περιγράφοντα τιμά, αλλά και το περιγραφόμενον

καθιστά προσφιλέστερον (σ. 85-86).

Συνεπώς, επιχειρώντας την αξιόπιστη καταγραφή, ο Κορύλλος στηλιτεύει τα

κακώς κείμενα, όπως την αμάθεια και τη φυγοπονία των νεότερων Ελλήνων

(σ. 82-84) ή τη φιλαργυρία του κλήρου (σ. 87-88) και σε αυτό συνάδει με τα

καλύτερα δείγματα της ηθογραφίας στη λογοτεχνία, που προβαίνουν σε πιο

σύνθετες απεικονίσεις της σύγχρονής τους νεοελληνικής πραγματικότητας.

Αλλά και στα ταξιδιωτικά κείμενα των λογοτεχνών ταξιδιωτών υπάρχουν

ηθογραφικές σκηνές που δεν αποσκοπούν σε ειδυλλιακές αποδόσεις των ελλη-

νικών ηθών, αλλά περιγράφουν και τις σκοτεινές πλευρές της ελληνικής επαρ-

χίας. Θυμίζουν αντίστοιχες σκηνές στο λογοτεχνικό τους έργο, όπως, για παρά-

δειγμα, στο κείμενο του Ανδρέα Καρκαβίτσα με τίτλο «Μεταστάθμευσις –

Πρώται Εντυπώσεις» (1891) περιγράφονται ως χαρακτηριστικές οι σκηνές με

τα πειράγματα και τη χαιρεκακία των επιβατών της αμαξοστοιχίας που απευ-

θύνονται στους πεζούς ταξιδιώτες που δεν κατόρθωσαν να επιβιβαστούν:

Ούτοι δε προκύπτοντες από των θυρίδων και των εξωστών ειρωνεύοντο αυτούς

και τους περιεγέλων, αισθανόμενοι απόλαυσιν εις την κατάστασίν των, και χαιρε-

κακούντες διά το πάθημα εκείνων φυσικά ως άνθρωποι και ως

ρωμιοί

(σ. 180).

Η χαιρεκακία, κατά το νατουραλιστικό πρότυπο, χαρακτηρίζει την ανθρώπινη

φύση και εδώ ειδικά τους Ρωμιούς, ως φορείς των αρνητικών ιδιοτήτων του

έθνους, αναπαράγοντας τη γνωστή διάκριση μεταξύ Ελλήνων και Ρωμιών.

19. Πρβλ. T

ziovas

, «Beyond the Acropolis: Rethinking Neohellenism»,

Journal

of Modern Greek Studies

19 (2001), σ. 200-201. Για τον νατουραλισμό στην ταξι-

διωτική γραφή του Α. Καρκαβίτσα βλ. επίσης Ουρανία Π

ολυκανδριωτη

, «Ελληνική

ταξιδιωτική φιλολογία και νατουραλισμός: Το παράδειγμα του Ανδρέα Καρκαβίτσα»

στον τόμο

Ο Νατουραλισμός στην Ελλάδα. Διαστάσεις – Μετασχηματισμοί – Όρια