Α' ΤΟΜΟΣ

Πεγκυ Καρπουζου

368

Ο εθνικός χώρος στην ελληνική ταξιδιωτική λογοτεχνία του 19ου αιώνα

Η συγκρότηση του εθνικού χώρου μέσα από τις ταξιδιωτικές αφηγήσεις εξετά-

ζεται εδώ με άξονες τα αρχαία και τα βυζαντινά μνημεία καθώς και το ελληνι-

κό φυσικό τοπίο. Οι περιηγήσεις των συγγραφέων στην πρωτεύουσα και στα

αστικά κέντρα της επαρχίας χρήζουν ξεχωριστής, ειδικής μελέτης, μιας και

αναδεικνύουν επιπλέον πτυχές των εντάσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης στον

ορισμό της εθνικής μας ταυτότητας.

α.

Η ταξιδιωτική αφήγηση για τα αρχαία μνημεία: εθνική διεκδίκηση του δυτι-

κού ιδεώδους του ελληνισμού

Τα ερείπια ή τα όποια ιστορικά κατάλοιπα του παρελθόντος ως υλικά ίχνη είναι

αναγκαία για την «εθνική φαντασία» και την κατασκευή ενός εθνικού τόπου.

Στις ελληνικές ταξιδιωτικές αφηγήσεις όχι μόνο υιοθετείται το δυτικό ιδεώδες του

ελληνισμού, αλλά και γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης ως κληρονομιά και επενδύ-

εται με έντονη συναισθηματική διάσταση, εφάμιλλη εκείνης που κυριαρχεί στους

ρομαντικούς ελληνιστές. Τα ερείπια της αρχαίας ιστορίας αλλά και οι εγκατα-

λειμμένοι χώροι της πρόσφατης ηρωικής ιστορίας λειτουργούν στον Παγανέλη

ως έναυσμα για την αφήγηση φαντασιακών σκηνών από τους ένδοξους αγώνες

του έθνους στην αρχαία Ολυμπία και από την έναρξη του επαναστατικού αγώνα

στην Αγ. Λαύρα, αντίστοιχα (σ. 94-96). Στην αφήγηση του αρχαιολάτρη λογίου

είναι ενδιαφέρουσα η σύζευξη στην έννοια του ερειπίου, των ερειπίων της κλα-

σικής αρχαιότητας στην Ολυμπία με εκείνα της νεότερης ιστορίας, συγκεκριμένα

την εικόνα εγκατάλειψης της «ετοιμορρόπου» και «καταρρέουσας» εκκλησίας

της Αγ. Λαύρας, η οποία καθοσιώνεται στην εθνική συνείδηση ως νεότερο μνη-

μείο «ένθα ελατρεύθη η θρησκεία και η Πατρίς, εις δεσμόν μαρτυρικόν ενωθείσαι

την φοβεράν νύκτα, καθ’ ην έπιπτε το Βυζάντιον» (σ. 94).

Τέτοιες αφηγήσεις ως εθνικές φαντασιώσεις, που περιλαμβάνουν αγώνες,

ηρωισμούς, θυσίες, ιερότητα και λατρεία, πτώση και αναγέννηση, συμβάλλουν

επιμ. Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού

–

Βίκυ Πάτσιου, Ελληνική Εταιρεία Γενικής και

Συγκριτικής Γραμματολογίας, σειρά Μελέτες και Έρευνες 2, Μεταίχμιο, Αθήνα 2007,

σ. 230-248.

20. Οι εντάσεις αυτές, στην περίπτωση των αστικών κέντρων, προβάλλονται μέσα

από την αντιπαλότητα μεταξύ κοσμοπολιτισμού και πατριωτισμού, παράδοσης και

ευρωπαϊκότητας, πολιτισμού και βαρβαρότητας και τους ποικίλους, συχνά αντιφατι-

κούς, ορισμούς τους.

21. Πρβλ. H

amilakis

, σ. 79.