Α' ΤΟΜΟΣ

Όψεις του χώρου και εθνική ταυτότητα σε ελληνικές ταξιδιωτικές αφηγήσεις του 19ου αιώνα

365

Παρέστησα

πιστώς

και

ακριβώς

την

αληθή κατάστασιν

των επαρχιών μας;

[…] Eλπίζω ότι κατά τας περιγραφάς μου δεν

επηρεάσθην ούτε ετυφλώθην από

αίσθημα

φιλοπατρίας

. Αναφέρων τας γενομένας προόδους, ουδέν απέκρυψα

εξ όσων υπολείπονται όπως εξέλθωμεν της

μεταβατικής περιόδου

, εντός της

οποίας εισέτι κυλινδούμεθα. (σ. 123).

Η περιγραφή του εθνικού χώρου γίνεται μέσα από το πρίσμα της ιστορικής

συνέχειας και της προόδου που έχει σημειωθεί, των αναμνήσεων του παρελ-

θόντος αλλά και του εκσυγχρονισμού του νεοελληνικού κράτους, ώστε στο

μέλλον να γίνει εφάμιλλο των ευρωπαϊκών κρατών

– θεματική που τον απα-

σχολεί και στην ηθογραφική νουβέλα του με τίτλο

Λουκής Λάρας

. Ο Βικέλας

καταγράφει λεπτομερώς μια δυναμική κατάσταση εν εξελίξει και από τη στιγ-

μή που το παρόν της ελληνικής νεωτερικότητας παρουσιάζεται ως αναγκαία

και δημιουργική φάση της ελληνικής ιστορίας δεν πρόκειται για τη συνήθη

«παράκαμψη του παρόντος». Στην περίπτωση αυτή, κατά το παράδειγμα της

ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου, το ακλεές παρόν προβαλλόταν απλώς ως

μεταβατική φάση που θα οδηγούσε προς ένα απροσδιόριστο αλλά σίγουρο

μέλλον.

Η σύγχρονη Ελλάδα υποβαθμιζόταν πολύ συχνά στις συγκρίσεις με

την αρχαιότητα ή με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη και από τους φιλοευρωπαϊστές

λογίους και από τους Ευρωπαίους περιηγητές.

Οι τελευταίοι είτε δυσανασχε-

τούσαν ρητώς που η σύγχρονή τους Ελλάδα δεν ανταποκρινόταν στο κλασικό

ιδεώδες και την περιέγραφαν συχνά με μελανά χρώματα είτε την αγνοούσαν

παντελώς και επικεντρώνονταν στην περιγραφή των αρχαίων μνημείων δίνο-

ντας έμφαση στον αχρονικό χαρακτήρα τους.

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση περιγραφής του εθνικού χώρου στο

τέλος του 19ου αιώνα είναι εκείνη των ταξιδιωτικών αφηγήσεων των λόγιων

συγγραφέων στην Ελλάδα. Παρακινούμενοι από το δυτικό περιηγητικό ρεύ-

μα και τη φιλοπατρία τους, επεχείρησαν ταξίδια κυρίως προς τον νότο της

Ελλάδος και την εμπειρία αυτή μετέδωσαν στους συμπατριώτες τους μέσω της

ταξιδιωτικής γραφής. Το εγχείρημα αιτιολογείται πλήρως καθώς, όπως διαπι-

13. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο G. Jusdanis «οι Nεοέλληνες ένιωθαν αργοπορη-

μένοι σε σχέση με τους Ευρωπαίους και κατώτεροι σε σχέση με τους κλασικούς». Βλ.

Gregory J

usdanis

Belated Modernity

and Aesthetic Culture: Inventing National

Literature

, University of Minnesota Press, Μινεάπολη 1991, σ. 67.

14. Έλλη Σ

κοπετεα

Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα: Όψεις του Εθνι-

κού Προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880)

, Πολύτυπο, Αθήνα 1988, σ. 190-191.

15. Βλ. Α

υγουστινου

, σ. 405-406, 110-113∙ Y

oungs

(επιμ.),

Travel Writing in the

Nineteenth Century: Filling the Blank Spaces,

Anthem Press, Λονδίνο – Ν. Υόρκη

2006, σ. 25.