Α' ΤΟΜΟΣ

To «ερμαφρόδιτον» της ελληνοχριστιανικής ταυτότητας στον Κοραή και στον Ροΐδη

301

και πλουσίων. Ως όχημα προπαγάνδας για τον φωτισμό θεωρεί ότι πρέπει να

χρησιμοποιηθούν οι πολιτικές και φιλολογικές εφημερίδες (Α 256-257). Η όλη

σύλληψη για το Μουσείο και τη χρήση εφημερίδων αποτελεί νεοτερικό εγχεί-

ρημα που συνάδει με την έμφαση στο μέλλον και όχι στη στείρα μίμηση του

παρελθόντος με απομόνωση από τον νέο κόσμο

Εξίσου νεοτερική είναι και η πρόταση για αναμόρφωση της πατριαρχι-

κής τυπογραφίας με εκτύπωση πολιτικών και φιλολογικών εφημερίδων, που

θα βοηθήσουν στη διάδοση των Φώτων (Α 356-359). Η πρόταση αυτή ας

μην ξεχνάμε ότι έρχεται λίγα μόνο χρόνια μετά τη σταυροφορία κατά του

Διαφωτισμού, που εξαπολύθηκε από την Εκκλησία το 1793 με την υπόθε-

ση Παμπλέκη,

αλλά και με τη σύγκρουση του Κοραή με το Πατριαρχείο

(1798) με την

Αδελφική Διδασκαλία.

Παράλληλα, μιλά καθαρά ταξικά με

όρους πολιτικής φιλοσοφίας, την οποία θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση για

τον «εκπολιτισμό», απευθυνόμενος πρώτα στους πλούσιους και τους έχοντες

θρησκευτικά ή πολιτικά αξιώματα, τη μειοψηφία, και μετά στους «πένητες»

(Α 363), την πλειοψηφία του λαού. Στο πλαίσιο της σημασίας του φωτισμού,

λοιπόν, εντοπίζει το αντίθετο άκρο, δηλαδή την έλλειψη κρίσης από το Βυζά-

ντιο έως και τις μέρες του, η οποία οφείλεται στην κυριαρχία της θρησκευ-

τικής εξουσίας και τη μεταφυσικομανία (Α 12-13), αλλά αυτό δεν το λέει σε

δημοσιευμένο κείμενο, γιατί θέλει καλές σχέσεις με την Εκκλησία και ήρεμο

κλίμα ανάμεσα στους Έλληνες. Πρόκειται, συνεπώς, για μετριοπαθή διαφωτι-

στή (Α 21),

που συμβιβάζει τη Θρησκεία με τη Φιλοσοφία (Α 181-188, 191),

όπως και οι μετριοπαθείς διαφωτιστές στη Δύση ή οι Δημητριείς με τη «θεω-

ρία της πολιτικής θρησκείας».

Ωστόσο, δεν θα διστάσει να επιτεθεί στον

Αθανάσιο Πάριο (Α 254-255, 323), ενώ ενίοτε διατυπώνει άκρως ριζοσπαστι-

κές ιδέες, όπως ότι «Το Πατριαρχείον είναι τρόπον τινά Ηγεμονική αυλή» (Α

19. Ο Κοραής εντοπίζει αυτό που εντόπιζε και ο Μοισιόδαξ: τυφλό σεβασμό στην

αρχαιότητα και άγνοια ή αδιαφορία για τη γνώση της (

ιτρομηλίδης

, σ. 231).

20.

ιτρομηλίδης

, σ. 274.

21. Βλ.

ιτρομηλίδης

, σ. 276-727. Δεν είναι τυχαίο που ο Κοραής επιδιώκει συμ-

φιλίωση επισήμως, μα σε άλλα κείμενα ή στην αλληλογραφία του γίνεται επικριτικός

για τον κλήρο και τις δεισιδαιμονίες, όπως στο ψευδώνυμο κείμενο του 1820, όπου

μιλά για τον «ζόφο του βυζαντινισμού» (

ιτρομηλίδης

σ. 401 και σημ. 37, σ. 587).

22. Ο Κοραής είναι πιο διπλωμάτης από τον επιθετικό Ροΐδη (

αυρέλος

, σ.

193-195). Για τη διάκριση ανάμεσα σε ριζοσπαστικό και μετριοπαθή Διαφωτισμό

βλ. Jonathan

srael

Enlightenment Contested. Philosophy, Modernity and the

Emancipation of Man 1670-1752

, Oxford University Press, Oxford 2006, σ. 10-11.

23.

ιτρομηλίδης

, σ. 144.