Α' ΤΟΜΟΣ

ΝΙΚΟΣ ΜΑΥΡΕΛΟΣ

300

αναγέννηση του ελληνισμού, πρώτα της γλώσσας και της παιδείας με σύμβου-

λο τη Φιλοσοφία και την κριτική σκέψη (Α 37), και κατόπιν την πολυπόθητη

πολιτισμική αναγέννηση (Α 180-181). Ωστόσο, παρατηρεί πως θα χρειαστεί

πολύς καιρός για να εμφανιστούν δόκιμοι και ακόμα περισσότερος για μεγά-

λους συγγραφείς (Α 43). Κάτι ανάλογο πιστεύει και ο Ροΐδης, που απευ-

θύνεται με ειρωνεία στον Βλάχο που ήθελε να γίνει εθνικός ποιητής. Όπως

ο Ροΐδης θεωρεί ότι είμαστε «νεάζον» έθνος, ο Κοραής θεωρεί ότι είμαστε

αδιαμόρφωτο,

ενώ διαπιστώνουν και οι δύο αργούς ρυθμούς στη διαμόρφωση

όχι μόνο της γλώσσας και της παιδείας, αλλά και της κοινωνίας, της πολιτικής,

της τέχνης και του πολιτισμού (Α 43).

Επιστέγασμα της πρότασής του αποτελεί το σχέδιο για δημιουργία Ελλη-

νικού Μουσείου

(Α 256-261), με συνδρομή του Πατριάρχη (Α 345-369)

17. Το έθνος, κατά τον Γουργουρή

δεν υπάρχει ακόμα (

ουργουρής

, σ. 155). Ωστό-

σο, αυτό, σε συνδυασμό με την παρατήρησή του ότι το σχέδιο που καταθέτει ο Κοραής

στο

Mémoire

είναι εθνικιστικό, μάλλον δεν απεικονίζει με ακρίβεια τη σύνολη άποψη

του Κοραή. Ο «εθνικισμός» του δεν είναι εθνοκεντρική και απομονωτική τάση, ούτε

διαφαίνεται τάση υποτίμησης άλλων λαών (εκτός των Τούρκων που αντιπαθεί), ούτε

χρησιμοποιεί τόσο την έννοια του έθνους αλλά του γένους. Η ανυπαρξία, συνεπώς,

δεν αφορά στο γένος αλλά στο έθνος, τη δημιουργία ενός έθνους-κράτους. Όπως

εναργώς και παιγνιωδώς θα αναδείξει στον

Παπατρέχα

, οραματίζεται ένα ελληνικό

κράτος, που ποτέ δεν υπήρξε πριν, επειδή ακριβώς είναι γέννημα της Γαλλικής Επα-

νάστασης και της νεοτερικής εποχής. Θα λέγαμε ότι, εμμέσως πλην σαφώς, ο Κορα-

ής κατά τον Κιτρομηλίδη παρουσιάζεται ως δημιουργός ενός εθνικιστικού οράματος

(

ιτρομηλίδης

, κεφ. 9), αλλά αυτό πρέπει να εξεταστεί με γνώμονα την καθαρά

κοσμοπολίτικη τάση του Κοραή, η οποία δεν θα μπορούσε να συμβαδίσει με τον

κατοπινό ρομαντικό εθνικισμό που θα πολεμήσει σφοδρά ο Ροΐδης. Η περίπτωση του

τελευταίου, που φαίνεται εκ πρώτης όψεως νιχιλιστική, είναι προς την ίδια κατεύ-

θυνση, με διαφορές λόγω χρονικής απόστασης. Ο Ροΐδης δηλώνει ότι το έθνος δεν

θα μπει ποτέ στο πάνθεον των νεοτερικά οργανωμένων κρατών (

αυρέλος

κεφ. Δ΄).

18. Η διάπλαση της ιστορικής συνείδησης έχει διαμορφωθεί τον 18ο αιώνα (

ιτρο

μηλίδης

, κεφ. 2), ενώ η εμφάνιση έργων με τίτλο «Αρχαιολογίες» (

ιτρομηλίδης

σ. 100) προλειαίνει το έδαφος για τον Κοραή. Αλλά και οι Δημητριείς επισήμαναν τη

σημασία των λειψάνων του παρελθόντος (

ιτρομηλίδης

σ. 157). Ωστόσο, η κορα-

ϊκή πρόταση διαφέρει, γιατί προτείνει συστηματοποίηση προσπαθειών και θεσμική

οργάνωση της ανάδειξης του πολιτισμικού πλούτου. Η έμφαση του Γουργουρή στη

γλωσσική υπόσταση του Μουσείου και στην ταύτιση του «γενετικού κώδικα» κατά

τη θεωρία του Condillac (

ουργουρής

, σ. 156) μάλλον περιορίζει την ευρύτητα του

κοραϊκού όρου, που αφορά στη συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων, αλλά και κειμέ-

νων, ειδικά χειρογράφων, και πάταξη του εμπορίου τους, ενώ ο «γενετικός κώδικας

του αναδυόμενου έθνους» μάλλον θα έπρεπε να διευκρινιστεί ότι είναι πολιτισμικά

προσδιορισμένος και σίγουρα κοσμοπολίτικος.