Α' ΤΟΜΟΣ

Γιαννησ Ξουριασ

240

νισμού των νεωτέρων». Η απώλεια της αρχαίας αρμονίας σε επίπεδο λέξης

(λόγω της ποσοτικής εξίσωσης μακρών και βραχέων φωνηέντων) δεν σήμαινε

ότι αυτή ήταν οριστικά χαμένη και σε επίπεδο φράσης και σύνθεσης.

Δεν ευρίσκεται, με φαίνεται, εις τας Λατινικάς και Ελληνικάς φράσεις, ειμή

έν μόνον είδος αρμονίας, το οποίον ημπορούμεν να αισθανώμεθα μέχρι τινός.

Τούτο δε είναι το προκύπτον από την μεταξύ των κώλων μιας και της αυτής

περιόδου αναλογίαν, και την μεταξύ του αριθμού των συλλαβών εκάστου κώλου.

Εις τούτο μόνον συνίσταται, νομίζω η εκ της αρμονίας ηδονή, την οποία μας

προξενούσιν αι περίοδοι του Κικέρωνος· ηδονή, η οποία δεν με φαίνεται πάντη

πλασματώδης, μάλιστα όταν παραβάλλωμεν τας φράσεις τούτου του Ρήτορος

με το αντίτυπον και κομματικόν ύφος του Τακίτου και του Σενέκα.

Εις ταύτην την κυρίαν πηγήν τής, είτε αληθινής, είτε δοκούσης, ηδονής, την

οποίαν μας προξενεί η Λατινική αρμονία, ημπορεί τις να προσθέση και δευ-

τέραν, όμως τη αληθεία πολλά μικροτέραν και ατελεστέραν· λέγω δε την των

μακρών και βραχέων διαφοράν, ήτις είναι πλέον αισθητή εις εκείνην την γλώσ-

σαν παρά εις την εδικήν μας και όλας ίσως τας νεωτέρας γλώσσας, αι οποίαι μ’

όλον τούτο πολύ απέχουν από το να στερούνται προσωδίαν.

Η αρμονία της σύνθεσης επιφορτίζεται με την αναπλήρωση της χαμένης

προσωδιακής αρμονίας των φθόγγων. Πραγματικά, με την εξάλειψη της ομοι-

οκαταληξίας η ποιητική εκφορά απελευθερωνόταν, για να προσεγγίσει σε επί-

πεδο συνταγματικό –στην άρθρωση της φράσης– την πολύτροπη αρμονική

δομή της αρχαιοελληνικής ποίησης. Πρόκειται για την αρμονία των κώλων και

των περιόδων, την οποία είχε περιγράψει με ανάλογο τρόπο με εκείνον του

D’Alembert ο Οικονόμος στη

Ρητορική

του το 1813:

άλλα μεν να λέγωνται διά περιόδων, άλλα δε εκτός περιόδου· και πάλιν των περι-

όδων άλλη μεν να ήναι συμπεπλεγμένη εκ πλειοτέρων, άλλη δε εξ ολιγωτέρων

κώλων· και αυτών δε τούτων των κώλων τούτο μεν να ήναι μακρότερον, άλλο δε

τι βραχύτερον, και οι ρυθμοί και αι στάσεις της φωνής προσηκόντως να παραλ-

λάσσωνται, και σχήματα λέξεων και διανοίας ευφυώς να συνεξυφαίνωνται.

Αυτή την αρμονία της σύνθεσης θα επιδιώξουν και οι ανανεωτικές προτάσεις

του Πλάτωνα Πετρίδη και του Ιωάννη Ζαμπέλιου, που εμφανίστηκαν τα ίδια

χρόνια, το 1817 και το 1818. Γενικά, οι ποιητικές συνθέσεις που επιχειρούν συνει-

δητά να καινοτομήσουν προσωδιακά, εξοβελίζοντας την ομοιοκαταληξία, στηρί-

ζονται άμεσα ή έμμεσα σε ευρωπαϊκά παραδείγματα. Τον Αύγουστο του 1817 ο

Κωνσταντίνος Νικολόπουλος παρουσίασε μεταφρασμένους τρεις μόνον στίχους

25.

Το ίδιο

, σ. 169-170. Βλ. επίσης και σ. 168.

26.

ικονόμος

Τέχνης Ρητορικής βιβλία Γ΄

, Βιέννη 1813, σ. 210-213.