Α' ΤΟΜΟΣ

Το ευρωπαϊκό παράδειγμα στην αναζήτηση της υψηλής ποίησης

235

μέσα από διάφορες όψεις της νεοελληνικής πραγματικότητας δινόταν η εικόνα

παρακμής. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονταν και οι διαπιστώσεις του για τη

νεοελληνική ποίηση:

Οι Νεοέλληνες δεν έχουν χάσει την όρεξη της στιχουργίας· αλλά, για να χρη-

σιμοποιήσω ένα ποιητικό σχήμα, εκεί που άλλοτε από το δέντρο της ποίησης

«χιόνι από λουλούδια κάλυπτε τη γη», δεν πέφτουν σήμερα παρά μερικά απο-

ξηραμένα φύλλα χωρίς χυμό, και ο σύζυγος της νεαρής Αυγής δεν είναι παρά

ένα αδύναμο τζιτζίκι. Οι θεοί προσφέρουν τόση λίγη αθανασία στους λαούς

όση και στα άτομα. Τα πάντα στην ελληνική ποίηση αναδίδουν κόπωση και

εξάντληση. Αιώνιες επαναλήψεις και πολυλογία χωρίς μέτρο, που διακόπτεται

μόνο μερικές φορές από επιτηδευμένες και υπερβολικές εκφράσεις, έχουν αντι-

καταστήσει την ευγενική απλότητα των αρχαίων. Το αυτί έχει χάσει την αίσθηση

του εξάμετρου. Δεν τίθεται πλέον θέμα ούτε για μέτρο ούτε για ποσότητα των

συλλαβών· τα πάντα εξαρτώνται από τον τονισμό, την ομοιοκαταληξία και έναν

κάποιο πλεονασμό στους ήχους, για την επίτευξη του οποίου χρησιμοποιούν τις

αποστρόφους και τις πιο έντονες εκθλίψεις.

Τέτοιου τύπου διαπιστώσεις θα ενίσχυαν την πεποίθηση ότι η νεοελληνι-

κή ποίηση χρειαζόταν εκ βάθρων αναμόρφωση, προκειμένου να αποκτήσει

και πάλι την «αίσθηση του εξαμέτρου» και να επιβεβαιώσει με τον τρόπο

αυτόν την αμφισβητούμενη πολιτισμική συνέχεια. Ο αντίκτυπος του βιβλίου

του Bartholdy στην ελληνική λογιοσύνη ήταν ισχυρός και εν πολλοίς διαμορ-

φωτικός, καθώς προσδιόριζε τους όρους οι οποίοι θα έπρεπε να εκπληρωθούν.

Την ίδια αρνητική κρίση για τη σύγχρονη νεοελληνική ποίηση διατύπωνε

μία δεκαετία αργότερα ο William Martin Leake. Οι ελληνικές αναζητήσεις

του είχαν επεκταθεί και στον χώρο της νεοελληνικής ποιητικής παραγωγής.

Και εδώ η αρχαία γλώσσα και ποίηση ήταν το σημείο αναφοράς. Οι επιφυλά-

14. Jacob Salomon

artholdy

Voyage en Grèce fait dans les années 1803-

1804

, τ. ΙΙ, Dentu, Παρίσι 1807, σ. 113: «Les Grecs modernes n’ont pas perdu le

goût des vers; mais, pour me servir de la figure du poète, au lieu que jadis de

l’arbre de la poésie, “une neige de fleurs venait couvrir la terre”, il n’en tombe

plus aujourd’hui que quelques feuilles desséchées et sans suc, et l’époux de la

jeune Aurore n’est plus qu’une chétive cygale. Les dieux accordent tout aussi

peu l’immortalité aux peuples qu’aux individus. Tout, dans la poésie grecque,

sent la fatigue et l’épuisement. D’éternelles répétitions et une prolixité sans

mesure, interrompue seulement quelquefois par des expressions précieuses et

boursoufflées, ont remplacé la noble simplicité des anciens. L’oreille a perdu le

sentiment de l’hexamètre. Il n’est plus question ni de mesure, ni de quantité;

tout repose sur l’accent, sur la rime et sur une certaine redondance dans les

sons, l’effet de quoi ils emploient les apostrophes et les élisions les plus forces».