Α' ΤΟΜΟΣ

Το ευρωπαϊκό παράδειγμα στην αναζήτηση της υψηλής ποίησης

233

Στην προσέγγιση του Κοραή μπορούμε να διακρίνουμε το γενικό πλαίσιο

μέσα στο οποίο διεξαγόταν η συζήτηση για την προσωδιακή αναγέννηση του

έθνους. Η Ευρώπη, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αποτέλεσε σχεδόν πάντα

το σημείο αναφοράς στη σχετική συζήτηση κατά τις δύο προεπαναστατικές

δεκαετίες και ιδίως το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1810. Μέσα από την

επαφή με ευρωπαϊκά λογοτεχνικά έργα, ή συνηθέστερα με τη μεταφορά τους

στη νεοελληνική γλώσσα, επιχειρήθηκε η ποιητική ανανέωση. Προς την ίδια

κατεύθυνση αλλαγής ποιητικού παραδείγματος ασκούσαν πίεση οι υποτιμη-

τικές κρίσεις Ευρωπαίων για τη σύγχρονη πολιτισμική κατάσταση του ελληνι-

σμού. Αλλά και οι υποστηρικτές της ρίμας κατέφυγαν στις ευρωπαϊκές αυθε-

ντίες για να επενδύσουν τις θέσεις τους με κύρος. Ορισμένες από αυτές τις

ποικίλες εκδηλώσεις θα επιχειρήσουμε να εκθέσουμε στη συνέχεια.

Αν οι διαπιστώσεις και οι προτροπές του Κοραή, που παρουσιάστηκαν

πιο πάνω, περιορίστηκαν στην αλληλογραφία του, πάντως ο τρόπος της προ-

σέγγισής του πήρε τη μορφή καταστατικού δημόσιου λόγου στο εγχειρίδιο

Ποιητικής που εξέδωσε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος το 1817. Γνωρίζουμε πως

τα

Γραμματικά

του Οικονόμου διαμορφώθηκαν με πρότυπο ευρωπαϊκά εγχει-

ρίδια, τα οποία του υπέδειξε και του προμήθευσε ο Κοραής.

Θίγοντας το

ζήτημα της ομοιοκαταληξίας ο Οικονόμος έγραφε: « Όσον διά της ομοιοκα-

ταληξίας το χάρισμα, ίσως το εδανείσθησαν από το ομοιοτέλευτον σχήμα της

Ρητορικής, αν δεν το έλαβαν και τούτο ύστερον μαζή με άλλα πολλά καλά!!!

από την τότε άγευστον των καλών Ευρώπην».

Και επαναλαμβάνει έναν κοι-

νό τόπο όταν θεωρεί τη ρίμα αντιστάθμισμα των προσωδιακών απωλειών της

αρχαίας γλώσσας:

Αφ’ ου εις την παρακμήν των τα δύω ταύτα έθνη [ Έλληνες και Λατίνοι] έχα-

σαν την γνησίαν προφοράν των γλωσσών των, έχασαν επομένως και το Μέτρον

της Ποιήσεως, και αντεισήγαγον την ομοιοκαταληξίαν εις τους στίχους. Τούτο

λοιπόν το είδος της στιχουργίας έχει την αρχήν του από την βαρβαρότητα των

εθνών.

8. Για τις πηγές και τη φυσιογνωμία των

Γραμματικών

βλ. Άννα

αμπάκη

, «Νεω-

τερικότητα και ανάδυση των λογοτεχνικών και δραματουργικών κανόνων: Η Ποιητική

(

Γραμματικά

) του Κωνσταντίνου Οικονόμου»,

Παράβασις/Parabasis

6 (2005), σ.

353-365· Γιάννης

ούριας

Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων. Το φιλολογικό

του έργο (Η θεωρία των «γραμματικών τεχνών»)

, Ίδρυμα Ριζαρείου Εκκλησιαστικής

Σχολής, Αθήνα 2007.

9. Κωνσταντίνος

ικονόμος

Γραμματικών ή Εγκυκλίων μαθημάτων βιβλία Δ΄

Βιέννη 1817, σ. 148, σημ. α.

10.

Ό.π.