Α' ΤΟΜΟΣ

220 / 482

Ο πολιτιστικός διαμεσολαβητικός ρόλος του Δημητρίου Βικέλα ως μεταφραστή του Σαίξπηρ
219
Σημειώσεων ιστορικών, επεξηγηματικών κριτικών, παραβολών προς άλλα έργα,
κτλ.» και ο οποίος, παρόλο που δεν αγοράσθηκε τότε πολύ, πωλήθηκε περισ-
σότερο αργότερα, επ’ ευκαιρία των θεατρικών παραστάσεων από τον Νικόλαο
Λεκατσά και τον Ιταλό τραγωδό Rossi.21
Στα «Προλεγόμενα» του εν λόγω τόμου22 ο Βικέλας αναφερόταν, μετα-
ξύ πολλών άλλων, και στο ζήτημα της γλώσσας των μεταφράσεων, ζήτημα
το οποίο τον απασχολούσε, βεβαίως, γενικότερα και για το οποίο είχε συχνά
διατυπώσει τις απόψεις του και στο παρελθόν.23 Εδώ θα περιορισθούμε να
παραθέσουμε τη σχετική δήλωση της προθέσεώς του:
[…] επροσπάθησα μεταφράζων τον Σαικσπείρον να τηρήσω μέσον τινά όρον
γράφων την καθομιλουμένη ως σήμερον κοινώς λαλείται.24 Άλλοι θα κρίνουν25
εάν, ή κατά πόσον, επέτυχα εις την εφαρμογήν της θεωρίας, ότι διά τοιαύτης
γλώσσης δύναται εν μέρει να διατηρηθή η ορμή και το πάθος, η φυσικότης, εν
ενί λόγω, του πρωτοτύπου.
21. Βλ. Οικονομου, σ. 225-226 και σημ. 2, σ. 360.
22. Αυτά τα «Προλεγόμενα» αναδημοσιεύονται, μαζί με άλλα αντίστοιχα «Συνο-
δευτικά κείμενα», στον τ. Δ΄ των Απάντων, σ. 383-388: 387-388.
23. Για τις απόψεις του Δημητρίου Βικέλα σχετικά με το γλωσσικό ζήτημα βλ. εν-
δεικτικά Οικονομου, σ. 126-133, 135, 161-162, 193-194, 285, 442-445.
24. Να σημειωθεί ότι στο βιβλίο του με τον τίτλο Διαλέξεις και Αναμνήσεις, το
οποίο αποτελεί τον τ. ΣΤ΄ των Απάντων, ο Βικέλας δημοσιεύει, υπό τον τίτλο «Προλε-
γόμενα», ένα δοκίμιο γραμμένο στις 10/22 Ιουλίου 1893, όπου αναπτύσσει και επεξη-
γεί το γλωσσικό του πιστεύω («την μέσην οδόν») και τη συνακόλουθη πρακτική την
οποία υιοθέτησε (με σχετική εκτενή αναφορά και στις σαιξπηρικές του μεταφράσεις)
και η οποία τον εξέθεσε «εις καταδίκην και εκ των δύο άκρων». Βλ. Βικελασ, Άπαντα,
τ. Ε΄, Δοκίμια , φιλολογική επιμ. Άλκης Αγγέλου, ΣΔΩΒ, Αθήναι 1997, «Προλεγόμε-
να», σ. 11-24: 23. Για τις αντιδράσεις που προκάλεσαν οι γλωσσικές επιλογές του
Βικέλα βλ. Πουχνερ, Κείμενα και Αντικείμενα, σ. 289 και σημ. 13, σ. 300-301, 303-
307 (με αναφορά και στην άποψη του Ψυχάρη)· Βερδιακη, σ. 68-71 (όπου γίνεται
γενικότερη αναφορά στην υποδοχή των σαιξπηρικών παραστάσεων στη μετάφραση
του Βικέλα), σ. 61 και σημ. 61 (για κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές/παρα-
πομπές σχετικές με την «αρμοδιότητα» της νεοελληνικής «προς μετάφρασιν του
Σαικσπείρου»)· Λιναρδος, σ. 114 (όπου γίνεται αναφορά στον «αντιβικελισμό» του
Γιάννη Σιδέρη)· Morbach, σ. 43-44, 165-168 (όπου επιπλέον γίνεται αναφορά και
στη συμμετοχή των ξένων διανοουμένων σε αυτή τη συζήτηση για τη γλώσσα).
25. Η κριτική όντως απεφάνθη, και μάλιστα τις περισσότερες φορές, θετικά για
τη (μετριοπαθή) γλωσσική μορφή των θεατρικών μεταφράσεων του Δημητρίου Βικέλα.
Βλ. σχετικά Κασινησ, Διασταυρώσεις, Α΄ , σ. 97· Οικονομου (ενδεικτικά), σ. 225, σημ.
1, σ. 281-284.