Α' ΤΟΜΟΣ

Σταυρουλα Γ. Τσουπρου

224

δείγματι, γράφει τα εξής: «Παραλείπω ενταύθα φράσεις τινάς, των οποίων

οι υπαινιγμοί μένουσι και εν τω Αγγλικώ κειμένω ανεξήγητοι. Ως προς τας

υβριστικάς δε λέξεις ομολογώ και ενταύθα, ότι ατελώς ηδυνήθην, και εν μέρει

μόνον, να εξελληνίσω το πλούσιον του Κεντ λεκτικόν».

Με τις προαναφερ-

θείσες εδώ «μεθοδολογικού ενδιαφέροντος» σημειώσεις, ο Δημήτριος Βικέλας,

εκτός των άλλων, παρουσιάζει ανάγλυφα, πέραν των αναμενόμενων δυσκολιών,

τα μεταφραστικά «ήθη και έθιμα» μιας άλλης εποχής, τα οποία βεβαίως έχουν

τη δική τους ιστορική, κοινωνιολογική και, φυσικά, φιλολογική αξία.

Ο μεταφραστής παραπέμπει εκ νέου στο

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

, στην αντί-

στοιχη εκεί σημείωση, όταν ανακύπτει ένα παρόμοιου, δηλαδή «μεθοδολογι-

κού», ενδιαφέροντος πρόβλημα και πιο συγκεκριμένα το πρόβλημα της μετα-

φράσεως των (αγγλικών) λογοπαιγνίων. Έτσι, από τη σημείωση υπ’ αριθμόν 26

του

Βασιλιά Ληρ

παραπέμπει στην υπ’ αριθμόν 20 του

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

όπου και γράφει τα ακόλουθα:

Επροσπάθησα και ενταύθα και αλλαχού δι’ ισοδυνάμου τινός λογοπαιγνίου ν’

αντικαταστήσω τα εν τω πρωτοτύπω, όπως διατηρηθή, καθ’ όσον τούτο μοι ήτο

δυνατόν, το ύφος του κειμένου. Αλλά συχνάκις ηναγκάσθην να υποχωρήσω

ενώπιον της δυσκολίας και να παραλείψω αυτά. Εννοείται δε ότι λογοπαίγνια

δεν μεταφέρονται επιτυχώς από μιας γλώσσης εις ετέραν. Αλλά και εν τω κειμέ-

νω αυτώ τα του Σαικσπείρου είτε λογοπαίγνια είτε αστειότητες δυσκόλως εννο-

ούνται άνευ σχολίων και επεξηγήσεων.

Διακλάδωση του ίδιου ζητήματος αποτελούν και οι περιπτώσεις εκείνες στις

οποίες η απόδοση της ξενόγλωσσης λέξης ή έκφρασης στην Ελληνική απο-

βαίνει χωρίς νόημα, εφόσον στην ξένη γλώσσα είναι με άλλον τρόπο, και όχι

ενδογλωσσικά, νοηματοδοτημένη. Έτσι, η επονομασία «poor Tom», χαρακτη-

ριστική για τους παράφρονες επαίτες του φρενοκομείου Bedlam στην Αγγλία,

επονομασία την οποία φέρει στον

Βασιλιά Ληρ

και ο μεταμφιεσμένος Έντ-

γκαρ, ορθώς παρατηρείται από τον Βικέλα, στην υπ’ αριθμόν 25 σημείωση,

ότι μεταφραζόμενη ως «πτωχός Θωμάς» (ή κάτι παρόμοιο) «δεν ήθελε μετα-

βιβάσει εις ελληνικά ώτα την του αγγλικού έννοιαν».

Άλλοι μεταφραστές,

με διαφορετικές πιθανόν απόψεις και/ή μεθοδολογία και/ή θεωρητική κατάρ-

τιση, μετέφρασαν αυτολεξεί, όπως ο Βασίλης Ρώτας ή ο Ερρίκος Μπελιές,

χωρίς πάντως και να επεξηγούν την επιλογή τους με κάποια υποσημείωση·

42. Βλ.

Σαικσπείρου Δράματα

, σ. 165.

43. Βλ.

Άπαντα

, τ. Γ΄, σ. 246.

44. Βλ.

Σαικσπείρου Δράματα

, σ. 166.