Α' ΤΟΜΟΣ

223 / 482

Σταυρουλα Γ. Τσουπρου
222
(χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρατηρείται καθόλου· έχουμε, επί παραδείγ-
ματι, τις εξαιρετικές σημειώσεις του Ιάκωβου Πολυλά στον Άμλετ),32 ούτε στα
παλαιότερα χρόνια ούτε στα νεότερα, με την εξαίρεση της περίπτωσης του
Βασίλη Ρώτα, ο οποίος συστηματικά συνόδευε με έναν περιορισμένο αριθμό
σημειώσεων τις σαιξπηρικές μεταφράσεις του. Στην παρούσα εισηγητική ανα-
φορά δεν θα μπορούσαμε, βεβαίως, να επιχειρήσουμε αντιπαραβολή με το
πρωτότυπο του σαιξπηρικού έργου και το εκεί φιλολογικό/κριτικό υπόμνημα.
Εκείνο το οποίο φιλοδοξούμε να επιτύχουμε είναι μια σύντομη παρουσίαση
των ποικίλων αντικειμένων των εν λόγω Σημειώσεων του Δημητρίου Βικέλα,
γεγονός το οποίο οπωσδήποτε μαρτυρεί, αναντίρρητα όσο και έγκυρα, τη
φιλολογική επάρκεια του μεταφραστή, όπως το επισημάναμε νωρίτερα.
Στη σημείωση υπ’ αριθμόν 1 ο Δημήτριος Βικέλας παραθέτει εν συντομία τις
πηγές του Σαίξπηρ ως προς «τον μύθον του βασιλέως Ληρ και των θυγατέρων
αυτού», χαρακτηρίζοντας και ο ίδιος «το δραματικόν τούτο αριστούργημα»
του 1605-1606 ως «το παθητικώτερον των δραμάτων» του Άγγλου βάρδου.
Να υπενθυμίσω εδώ ότι ο Βασιλιάς Ληρ έχει συγκεντρώσει από δοξαστικές
κριτικές, που είναι και οι συχνότερες (όπως εκείνη του Maurice Maeterlinck,
ο οποίος στην ερώτηση: «Αν κατέβαινε έξαφνα κανείς από τον Άρην και σας
εζητούσε το καλλίτερον έργον επί της Γης, τι θα του εδίδετε;» είχε απαντή-
σει «αμέσως και αδιστάκτως»: «–Τον «Βασιλέα Ληρ»),33 μέχρι την ακραία,
βέβαια, όσο και απόλυτη απόρριψη του Tolstoi, ο οποίος είχε εξαπολύσει,
εξάλλου, γενικότερη επίθεση ενάντια στον Σαίξπηρ και το έργο του.34
Στη συνέχεια της ίδιας σημείωσης, ο Βικέλας αισθάνεται την ανάγκη να
απολογηθεί σχετικά με την εξελλήνιση του ονόματος του πολυπαθούς βασιλέ-
ως, η οποία «ίσως δεν επιδοκιμασθή παρά τινων των αναγνωστών μου». Αν
δεχθούμε την εν λόγω μετάφραση του Βασιλιά Ληρ από τον Βικέλα ως την
πρώτη στην ελληνική γλώσσα, όπως αναφέρει και ο Βάλτερ Πούχνερ, 35 τότε
με αυτήν εισάγεται αυτομάτως και η πρώτη επίσημη απόδοση του ονόματος
του King Lear στα καθ’ ημάς, οπότε ήταν μάλλον αναμενόμενο να θελήσει να
32. Βλ. Αμλέτος Τραγωδία Σαικσπείρου, έμμετρος μτφρ. Ιακώβου Πολυλά, εισαγω-
γή Δημήτρης Πολυχρονάκης, κριτικαί παρατηρήσεις Γεώργιος Καλοσγούρος, φιλολο-
γική επιμ. Μάρα Γιαννή, Ιδεόγραμμα, Αθήναι 2008· για τις Σημειώσεις βλ. σ. 267-281.
33. Όπως παρατίθεται στο Οικονομου, σ. 223, σημ. 1.
34. Βλ. σχετικά George Orwell, Ο Τολστόη, ο Βασιλιάς Ληρ και ο Τρελός, μτφρ.
Νίνα Μπάρτη και Επίμετρο του Αλέξη Μινωτή, Γνώση, Αθήνα 1983.
35. Ο Βάλτερ Πούχνερ (Πουχνερ, Κείμενα και Αντικείμενα, σ. 298-299) παραπέ-
μπει συγκεκριμένα στο Λαδογιαννη-Τζουφη, λ. υπ’ αριθμ. 790, σ. 203 και σημ. 78.