Α' ΤΟΜΟΣ

«Η Λίμνη» του Λαμαρτίνου

155

των μεταφράσεων, δημοτική ή καθαρεύουσα δηλαδή, αμιγώς δημοτική έχουμε

μόνο στην περίπτωση της παράφρασης του Βαλαωρίτη. Ίσως περισσότερο

θα ενδιέφεραν οι μεταφραστικές στρατηγικές. Ωστόσο, αν και τα κείμενα των

τριών μεταφράσεων είναι προφανώς διαφορετικά όταν τα εξετάσουμε στην

κλίμακα της λεπτομέρειας, η στρατηγική τους είναι παρόμοια: Είναι έμμετρες

μεταφράσεις σε δεκαπεντασύλλαβο ως επί το πλείστον, με σημασιολογικές

αποκλίσεις όχι ευρείας έκτασης, αλλά στο βαθμό που απαιτήθηκαν προκειμέ-

νου ο μεταφραστής να τηρήσει το μέτρο και την ομοιοκαταληξία.

Τι θα μπορούσε όμως να αναφέρει το μεταφρασεολογικό σχόλιο για την

παράφραση του Βαλαωρίτη, ο οποίος αναδιατάσσει τις εικόνες μεταξύ των

στροφών και επιχειρεί ριζικότερες σημασιολογικές αποκλίσεις; Δεν θα μπορού-

σε αυτό να είναι το βασικό στοιχείο πρόκλησης για τον σχολιαστή; Θα μπορού-

σε, αν δεν είχε ακριβώς δηλωθεί ότι πρόκειται για παράφραση, για διασκευή.

Ωστόσο, δεν μπορεί να ισχυριστεί ο σχολιαστής ότι ο Βαλαωρίτης εξαπατά τον

αναγνώστη μη σεβόμενος το πρωτότυπο, επειδή αφενός το πρωτότυπο είναι

παρόν, αφετέρου ο μεταφραστής δηλώνει με τον χαρακτηρισμό «παράφρα-

ση» τη διάθεσή του να πειραματιστεί με τη δημοτική, με έναν πιο μελωδικό

στίχο και με ένα λεξιλόγιο περισσότερο φορτισμένο βιωματικά. Όπως λέει και

ο Γάλλος μεταφρασεολόγος Antoine Berman, ο οποίος είναι πολέμιος των

παραμορφωτικών μεταφράσεων, ο μεταφραστής έχει κάθε δικαίωμα πάνω στο

πρωτότυπο αρκεί να δηλώσει έντιμα τι ακριβώς κάνει και να μην το αποσιω-

πά.

Ο Βαλαωρίτης ανήκει ακριβώς σε αυτή την κατηγορία των μεταφραστών.

Βέβαια θα μπορούσε να διατυπωθεί και η ακριβώς αντίθετη άποψη, σύμφωνα

de la “préférence”, mais de suivre, sur une quarantaine d’années, le travail que

le texte hölderlinien a imposé à la traduction.», (σ. 183-186).

7. Θα μπορούσαν να μην είναι έμμετρες. Στη Γαλλία ο Baudelaire και ο Mallarmé

μεταφράζουν το ποίημα «The Raven» του E. A. Poe σε μορφή πεζού. Βλ. E. A.

«Le corbeau», μτφρ. Charles Baudelaire,

L’Artiste

(1.3.1853)·

Le corbeau

μτφρ. Stéphane Mallarmé, Lesclides, Παρίσι 1875.

8. Ο Berman υποστηρίζει ότι μόνο η στάση αποσιώπησης των παραμορφώσε-

ων που υφίσταται το πρωτότυπο από την πλευρά του μεταφραστή θέτει το θέμα

της αξιοπιστίας και πως κάτι τέτοιο θα πρέπει να επικρίνεται από τον κριτικό της

μετάφρασης: «Il n’y a pas cependant non-véridicité que dans la mesure où les

manipulations sont tuées, passées sous silence. Ne pas dire ce qu’on va faire

–par exemple adapter plutôt que traduire– ou faire autre chose de ce qu’on a

dit, voilà ce qui a valu à la corporation l’adage italien traduttore traditore, et ce

que le critique doit dénoncer durement. Le traducteur a tous les droits dès lors

qu’il joue franc jeu.». Βλ. Antoine

erman

Pour une critique des traductions:

John Donne

, Gallimard, Παρίσι 1995, σ. 93.