Α' ΤΟΜΟΣ

Γιωργοσ Βαρσοσ

150

ετερότητας, παρά, αποσπώμενα από αυτές και εκτιθέμενα στη ζήτηση μιας

κοινής ιδέας, συνθέτουν τον διαρκώς μεταβαλλόμενο θύσανο που είναι η ισχύς

και το νόημα, η ζωή της ιδέας αυτής. Η δε κριτική των μεταφράσεων ενέχει

έτσι όχι μόνο την ιστορική τοποθέτηση πρωτοτύπου και μεταφράσεων, αλλά

και την αναίρεση μιας τέτοιας ιστορικής οπτικής, καθώς τα κείμενα μετεωρί-

ζονται στο επίπεδο μιας ιδιάζουσας συγχρονίας, προβάλλοντας όλα μαζί, στην

κάθε παρούσα στιγμή, ανόμοιες αλλά ενδεχομένως ισάξια δραστικές όψεις του

ίδιου πράγματος.

Και για να μείνουμε στα ελληνικά ομηρικά: ο ποιητής και «ψάλλει» και «τρα-

γουδά»· γιατην«οργή», τη«μάνητα»μακαι τον«θυμό»ήκαι το«πείσμα»ακό-

μα· και οι «ψυχές ηρώων» μένουν επίμονα «ψυχές ηρώων» μα παίρνουν και

τη μορφή «παλικαριών», «οπλαρχηγών» ή «καπεταναίων»· και χάνονται με

χίλιους δυο τρόπους, ως και «ροβολώντας»· «βορά» «φαγί» κι «αρπάγμα-

τα» των ζώων· και επιμένει η «βουλή» του θεού· σε ρυθμούς που ολοένα θα

σπάνε από την ένταση ανάμεσα στον δεκαπεντασύλλαβο και τις αναπλάσεις

ή τις ανατροπές του. Ασφαλώς αυτά δεν είναι Όμηρος όπως τον θέλησε η

φιλολογία· μα ούτε και ακριβώς Νέα Ελληνικά όπως τα ζητούν γραμματικές

και λεξικά.

Ο ελληνικός Όμηρος του 19ου αιώνα, σήμερα, για μας: η λογοτεχνία και

η μετάφρασή της θολώνουν τα περιγράμματα του όποιου τότε και του όποιου

τώρα, δεν μας αφήνουν ούτε εδώ ούτε εκεί. Την επίγνωση αυτή ο Πολυλάς

έκανε λογοτεχνική γραφή που μας θυμίζει, με την οξύτητά της, ότι έννοιες

όπως αυτή του έθνους και της εθνικής ταυτότητας ενδέχεται να λειτουργούν

όπως η λογοτεχνική ιδέα για τη μετάφραση: σημαίνουν κάτι που υπάρχει

ασφαλώς, μα με τρόπο άδηλο, ας πούμε σαν ιστορική απορία – απορία που ο

ελληνικός 19ος αιώνας εξέφρασε σε τόνους που θα μένουν για μας, και υψηλοί

και αφελείς και οικείοι και ξένοι, αναπόδραστα.