Α' ΤΟΜΟΣ

148 / 482

Και οικείο και ξένο: οι ομηρικές μεταφράσεις του Πολυλά στην απορία του ελληνικού 19ου αιώνα
147
στιγμή του χωρίου που εξετάζουμε είναι η έκφραση «ανδράγαθαις ροβόλησε»,
όπου έχουμε όχι τόσο σημασιολογική ή υφολογική ασάφεια όσο αβεβαιότητα
για τον όποιο βαθμό σαφήνειας ή ασάφειας νοήματος ή τόνου, τέτοια που να
κλονίζει και το δίπολο οικειοποίησης και ξενισμού καθώς και ύψους και αφέ-
λειας. Κάτι ανάλογο χαρακτηρίζει όλη την Ιλιάδα του, καθώς ο Πολυλάς δανεί-
ζεται διαρκώς λέξεις από το κερκυραϊκό ομιλούμενο ιδίωμα και ευρύτερα από
τη δημοτική ποίηση, μα πλάθει και ο ίδιος. Σε πολλές περιπτώσεις («ακρό-
νεος», «αμοιριά», «αντιπαρακινούμαι», «χερομανώ», για να περιοριστώ σε
ελάχιστα από τα όσα εντοπίζει ο Καλοσγούρος),69 η σημασία της λέξης είναι
μάλλον ασαφής, όπως εξ άλλου και η θέση της ανάμεσα στη δημοτική και την
καθαρεύουσα, στο οικείο και το παράξενο, στον υψηλό και τον αφελή τόνο.
Αναδεικνύονται έτσι οι αινιγματικές πτυχώσεις της ομηρικής ιδέας.
Ο Καλοσγούρος υπογραμμίζει ότι η πολυτυπία του Πολυλά αφορά όχι
μόνο τη σχέση δημοτικής και καθαρεύουσας, αλλά και τη σχέση μεταξύ ιστο-
ρικά και κοινωνικά διακριτών ιδιωμάτων, καθώς στρέφεται «προς την δημοτι-
κήν, την μεσαιωνικήν, την Κρητικήν ημών ποίησιν, προς τον εκκλησιαστικόν,
προς τον αρχαίον ελληνισμόν».70 Θα άξιζε να διερευνηθεί συστηματικότερα
και κατά πόσον ορισμένες από τις επιλογές του Πολυλά απηχούν το σολωμικό
λεξιλόγιο.71 Στο απόσπασμα που μελετάμε δεν είναι μόνο το «Ψάλλε» της
αρχής ή το «βουλή» μα και εκείνο το «ανδράγαθαις ροβόλησε».72 Έχουμε έτσι
μια σύζευξη της ομηρικής ιδέας με τη νέα ελληνική ποιητική γλώσσα, σύζευξη
που ο Πολυλάς είχε προαναγγείλει όταν απέδιδε στη σολωμική ποίηση των
αποσπασμάτων αρετές ύφους που χαρακτήρισε «ομηρικό, δηλαδή απλούστα-
το και φυσικό».73
Δεν νομίζω ότι ο Πάλλης και, αργότερα, οι Καζαντζάκης και Κακριδής
69. Καλοσγούρος, σ. 312, σημ. 1 και 2.
70. Καλοσγούρος, σ. 310. Ίσως είναι υπερβολική η εκτίμηση του Καλοσγούρου ότι
«τα στοιχεία ταύτα πρώτος αποπειράται να συγχωνεύσει εις ενότητα». Από τις πιο
χαρακτηριστικές πάντως τέτοιες στιγμές του το βυζαντινότροπο σημασιολογικό ψη-
φιδωτό του «Θεά θεών, ω Αθηνά, σωσίπολις, αγία» για το ομηρικό «πότνι’ Ἀθηναίη
ἐρυσίπτολι δῖα θεάων» (Z 305).
71. Γιώργος Κεντρωτής, Που γλυκολαμπυρίζει ωσάν το λάδι…: Ο Διονύσιος Σολω-
μός εντρυφεί στον Όμηρο και μεταφράζει στίχους από την Ιλιάδα, Κέρκυρα 1999.
72. Πρβλ: « Έβλεπε και Τούρκων κεφαλαίς οπού εροβολούσαν μέσα εις τον λάκκο
που ετριγύριζε το πολιορκημένο Μεσολόγγι, και ο ενθουσιασμένος μάρτυρας τους
εφώναζε» (Ο Λάμπρος, 10) και «Η γη αισθάνεται την τόση/Του χεριού σου ανδραγα-
θιά (Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, στρ. 103).
73. «Προλεγόμενα» στο Πολυλάς , σ. 116.