Α' ΤΟΜΟΣ

Αριστεα Κομνηνελλη

154

μορφή του ποιήματος –στιχουργικά και γλωσσικά– δεν είχε τη δυνατότητα να

εισαγάγει κάποια καινοτομία, ώστε να εστιαστεί το ενδιαφέρον του μεταφρα-

σεολογικού σχολίου στην εισαγωγή μιας καινούργιας ποιητικής μορφής αλλά

και εμπειρίας στην ελληνική γλώσσα. Η θεματική είναι οικεία, ενώ εξίσου οικεία

είναι και τα σχήματα λόγου και, κυρίως, η τόσο κοινότοπη μεταφορά του χρό-

νου ως υδάτινου στοιχείου που ρέει. Οι μεταφραστές, άρα, δεν καλούνται να

δεξιωθούν κάτι ανοίκειο ούτε οι αναγνώστες να σχολιάσουν μια τέτοια δεξίωση

Επίσης γόνιμο έδαφος μεταφρασεολογικού σχολίου αποτελεί συχνά και ο

χρόνος δημιουργίας των μεταφράσεων, των αναμεταφράσεων στην προκειμένη

περίπτωση, καθώς πρόκειται για το ίδιο ποίημα. Όμως κι αυτός ο άξονας του

σχολιασμού απουσιάζει, μια και η πρώτη από την τελευταία απέχει μόνο 14

χρόνια, χρονικό διάστημα που ελάχιστα μπορεί να ενεργοποιήσει τον παράγο-

ντα ‘χρονικότητα’. Η χρονική στιγμή των μεταφράσεων δεν θα άλλαζε τη στά-

ση των μεταφραστών λόγω των λογοτεχνικών και των αισθητικών αναφορών

τους οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή.

Όσο για τη γλώσσα

5. Ήδη το 1835, ο Παναγιώτης Σούτσος στο ποίημά του «Η θάλασσα της Αττικής

ή Αι ενθυμήσεις εκείνης», που εντάσσεται στην ποιητική συλλογή του

Η Κιθάρα

δανείζεται πολλά στοιχεία της «Λίμνης». Ο Έλληνας ποιητής δανείζεται την ιδέα του

υδάτινου στοιχείου –της θάλασσας της Αττικής και ό,τι την περιβάλλει– ως μάρτυρα

ευτυχισμένων στιγμών. Ωστόσο το υδάτινο στοιχείο είναι απλώς ένα σκηνικό, χωρίς να

προσφέρει τη μεταφορά του χρόνου που κυλά. Αντίθετα, ο Λαμαρτίνος κατασκευάζει

ένα ποιητικό σύμπαν όπου το ανθρώπινο βίωμα, ο χρόνος και το νερό της λίμνης

δημιουργούν από κοινού την αίσθηση της ροής, της κίνησης, με την έννοια της απο-

μάκρυνσης αλλά και της απώλειας εντέλει. Το δάνειο αυτό του Σούτσου εντοπίζει ο

Παλαμάς. Βλ. Κωστής

αλαμάσ

Αλληλογραφία

, τ. Α΄, εισαγωγή – φιλολογική επιμ.

– σημειώσεις Κ. Γ. Κασίνης, Ίδρυμα Κωστή Παλαμά, Αθήνα 1975, σ. 38.

6. Ενδεικτικό παράδειγμα συμπαρουσίας αναμεταφράσεων στην ίδια έκδοση είναι

η γαλλική έκδοση Friedrich

ölderlin

Hymnes, élégies et autres poèmes

, μτφρ.

Armel Guerne, εισαγωγή – σημειώσεις Philippe Lacoue-Labarthe, Flammarion,

Παρίσι 1983. Η ιδιαιτερότητα της έκδοσης αυτής είναι ότι, εκτός από τις μεταφρά-

σεις του Guerne, o Lacoue-Labarthe κλείνει την έκδοση συγκεντρώνοντας πέντε

αναμεταφράσεις της ελεγείας «Brot und Wein». Η πρώτη χρονολογείται το 1942

και η τελευταία, η δική του, το 1980. Υπάρχει βέβαια και εκείνη του Guerne, του

1950, η οποία είναι στο κύριο σώμα της έκδοσης, στην ενότητα «Grandes élégies

(1800-1802)». Στο σύντομο σημείωμα που συνοδεύει τις αναμεταφράσεις, ο Lacoue-

Labarthe αναφέρεται μόνο στη μετάφραση του Guerne, που τη χαρακτηρίζει ως δείγ-

μα πρόσληψης του Γερμανού ποιητή ως ρομαντικού, ενώ καλεί τους αναγνώστες όχι

να εμπλακούν στο παιχνίδι των «προτιμήσεων», αλλά να παρακολουθήσουν σε διάρ-

κεια σαράντα περίπου ετών το έργο που παράχθηκε από το κείμενο του Hölderlin

στη γαλλική μετάφραση: «Il ne s’agira pas pour le lecteur de se livrer au petit jeu