Α' ΤΟΜΟΣ

Και οικείο και ξένο: οι ομηρικές μεταφράσεις του Πολυλά στην απορία του ελληνικού 19ου αιώνα

135

τους χαρακτήρα: «αναβλάστημα από ήμερην πεπαλαιωμένην ρίζαν».

Η φρά-

ση αυτή υποδεικνύει, αν θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε ορολογία πιο σύγχρονή

μας, άναρχο ρίζωμα

μάλλον παρά εξελισσόμενο οργανισμό. Έτσι θα πρέπει να

αντιληφθούμε και την πολυλαϊκή ζήτηση μιας Νεοελληνικής που είναι

μεσινή μεταξύ της γραμματικής πολυτυπίας των αρχαίων γλωσσών και της

απλότητος των νεωτέρων, με ταις οποίαις εσυμμορφώθηκε, [και] φαίνεται προ-

ωρισμένη να δεχθή μέσα της και να συγχωνέψη ό,τι σώζεται άφθαρτο εις την

κληρονομία της αρχαιότητος, και ό,τι έβγαλε ο νέος ευρωπαϊκός κόσμος.

Δεν είμαι βέβαιος ότι η «μεσινή» του Πολυλά ως «αναβλάστημα» αντιστοι-

χεί επακριβώς στην έννοια του «μέσου όρου» που ανιχνεύει ο Καλοσγούρος

ζητώντας γλώσσα που να απέχει και από τους «καθαρεύοντες» και από τον

«αφελέστερον αυτής δημοτικόν τύπον».

Ο ίδιος ο Καλοσγούρος εξ άλλου

αποσπά τη ζητούμενη γλώσσα από τις όποιες ιστορικές πολώσεις, συναρτώ-

ντας τη με τη λειτουργία κάθε ιδιαζόντως ισχυρού λογοτεχνικού έργου, από τα

αρχαία ελληνικά στα νεότερα ευρωπαϊκά:

Βεβαίως η γλώσσα των στίχων τούτων δεν είναι δημοτική καθ’ ην έννοιαν ονο-

μάζεται ούτως η γλώσσα του δημοτικού άσματος ή η των απλουστέρων και

δημοτικωτέρων ασμάτων αυτού του Σολωμού, αλλ’ είναι δημοτική μόνον καθ’ ην

έννοιαν δύναται ούτω να ονομασθεί η γλώσσα του Ομήρου, του Σοφοκλέους,

του Σαικσπείρου, του Δάντου.

Έχουμε οπωσδήποτε σημαντική μετατόπιση της αντιδιαστολής οικείου και ξένου:

ξένες αναγνωρίζονται από τον Πολυλά όχι μόνο οι μορφολογικά διαφορετικές

νεότερες γλώσσες, αλλά και οι προσπάθειες να συντηρηθούν παλαιότερες μορ-

φές της Ελληνικής που οδηγούν σε γλώσσα «κατ’ ουσίαν και κατά μορφήν ξένην

προς το έθνος, ξένην προς αυτούς οι οποίοι την έπλασαν και την γράφουν».

Ο Ζαμπέλιος θέλει την ποίηση να εμβαθύνει στο ιστορικό μεσαιωνικό

30. «Περί γλώσσης»,

το ίδιο

σ. 331-332.

31. Πρβλ. Gilles

eleuze

– Felix

uatari

Mille plateaux

, Μinuit, Παρίσι 1980.

32. «Προλεγόμενα»

στο

ολυλάς

, σ. 92.

33. Πρβλ.

αλοσγουρος

, σ.

303. Την έννοια του «μέσου όρου» ο Πολυχρονάκης

εξετάζει αναλυτικότερα, θεωρώντας παράλληλα ότι ο Καλοσγούρος μετατοπίζει κά-

πως τον Πολυλά «επί το εγελικότερον». Βλ.

ολυχρονάκης

, «Η μεταφραστική ηθική

του Ιακώβου Πολυλά» στον τόμο

Αμλέτος, Τραγωδία Σαιξσπείρου

σ. 37. Φαίνεται

μάλιστα να βλέπει υιοθετούμενη στην περίπτωση του δεκατρισύλλαβου στίχου του

Αμλέτου.

34.

αλοσγούρος

, σ. 298.

35. «Η φιλολογική μας γλώσσα» στο

ολυλάς

, σ. 276.