Α' ΤΟΜΟΣ

Γιωργοσ Βαρσοσ

134

Σχετικά πρόσφατες μελέτες οι οποίες συνδέουν τον Πολυλά με ρεύματα

ρομαντικού θεωρητικού στοχασμού, και δη με μια κατεύθυνση «κριτικού ιδε-

αλισμού»,

φωτίζουν κρίσιμες πτυχές των ιδεών του για τη γλώσσα, τη λογο-

τεχνία και τη μετάφραση.

Σωστά, νομίζω, έχει υπογραμμιστεί η «απορητική

διάσταση» που προσδίδει ο Πολυλάς σε ζητούμενα όπως η διαμόρφωση του

εθνικού χαρακτήρα και η λειτουργία της γλώσσας και της λογοτεχνίας.

Εδώ

βρίσκεται και ο πυρήνας της διαφοράς του με τον θετικότερο ιστορικισμό του

Ζαμπέλιου. Κατά τον Ζαμπέλιο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η νεότερη λογοτε-

χνία να κατασκευάσει «εναέριον ικρίωμα» όπου «ο νους και ο σκοπός του

δημιουργήματος» καθίστανται «κοσμοπολίται, ή ακριβέστερον απάτριδες».

Για τον Πολυλά, η «εθνική βιολογία»

που καλλιεργεί ο Ζαμπέλιος οδηγεί

σε μια «νέα της Ελληνικότητας εικόνα»,

υπερβολικά περιοριστική για τον

τρόπο ανάπτυξης της νέας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Δεν είναι άνευ

σημασίας η μεταφορά που χρησιμοποιεί ο Πολυλάς για να περιγράψει πώς

ορισμένες νεότερες γλώσσες, όπως η Νεοελληνική, αναπτύσσουν τον αναλυτικό

24. Πρβλ. Δημήτριος

ολυχρονάκης

Ο κριτικός ιδεαλισμός του Ιακώβου Πολυ-

λά: Ερμηνευτική παρουσίαση του αισθητικού και γλωσσικού του συστήματος

, ΠΕΚ,

Ηράκλειο 2002, όπου προσδίδεται ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις του Πολυλά με τον

Schiller. Για τις σχέσεις Πολυλά και Humboldt πρβλ. Γιώργος

εντρωτής

, «Γλωσ-

σοφιλολογικές εμπεδώσεις του Wilhelm von Humboldt στο θεωρητικό έργο του Ια-

κώβου Πολυλά»,

Πόρφυρας

84-85 (1998), σ. 193-208. Για τις σχέσεις Πολυλά και

Ζαμπέλιου βλ. Γιώργος

λισανδράτος

, «Ο διάλογος Πολυλά – Ζαμπέλιου για την

ποίηση του Σολωμού»,

Πόρφυρας

84-85 (1998), σ. 209-230· Σπυρίδων

αμπελιος

«Εισαγωγή» στον τόμο

Τα κριτικά κείμενα

επιμ. Γιώργος Αλισανδράτος, Ίδρυμα

Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 1999.

25. Η διερεύνηση των σχέσεων με τάσεις φιλοσοφικού λόγου της Δυτικής Ευρώ-

πης είναι, βεβαίως, σύνθετο πρόβλημα. Οι ιδιαιτερότητες του ύφους των Ελλήνων

λογίων, ιδίως όταν πρόκειται για άρθρα σε φιλολογικά περιοδικά, ενδέχεται να καθιστά

τον λόγο τους ασύμμετρο με την περισσότερο πειθαρχημένη φιλοσοφική ρητορική

που καλλιεργείται πλέον στη δυτική Ευρώπη, ακόμα και όταν έχουμε ρητές αναφορές

σε εκπροσώπους της. Εύστοχα έχει υπογραμμιστεί και ο λογοτεχνικός χαρακτήρας

της σχετικής ρητορικής. Βλ. Vassilis

ambropoulos

, «The Fictions of Criticism: The

“Prolegomena” of Iakovos Polylas as

künstlerroman

» στον τόμο

Literature as

National Institution

, Princeton University Press, Princeton 1988, σ. 66-84. Η δια-

μεσολάβηση της μετάφρασης, αναπόφευκτη και συχνά ακούσια, μπορεί να επιφέρει

και αυτή σημαντικές μετατοπίσεις.

26.

ολυχρονάκης

, σ.

313.

27. «Ο κ. Ιούλιος Τυπάλδος» στο

αμπελιοσ

, σ. 261.

28. Το ίδιο,

σ. 269.

29. «Πόθεν η μυστικοφοβία του κ. Σπ. Ζαμπελίου; Στοχασμοί» στο

ολυλάς

, σ. 126.