134 / 482
Και οικείο και ξένο: οι ομηρικές μεταφράσεις του Πολυλά στην απορία του ελληνικού 19ου αιώνα
133
ειδικότερα του Ομήρου γίνονται και αυτές αντικείμενο ανάλογης προσοχής.
21
Στο πλαίσιο αυτό εμφανίζεται ο κριτικός στοχασμός του Πολυλά. Τα
Ευρι-
σκόμενα
του Σολωμού, που εκδίδονται το 1859, τον έχουν αναδείξει σε κεντρι-
κό σημείο αναφοράς της επτανησιακής λογιοσύνης και των γλωσσικών της
αναζητήσεων στο πεδίο της δημοτικής, ενώ στέκονται και η αφορμή για μια
βαρύνουσας σημασίας διένεξη μεταξύ Πολυλά και Ζαμπέλιου για τη σημασία
του Σολωμού και της ποιητικής του γλώσσας. Ο Πολυλάς αναπτύσσει στη
συνέχεια, κυρίως με τη μορφή άρθρων σε φιλολογικά περιοδικά, στοιχεία ενός
θεωρητικού προβληματισμού περί γλώσσας και λογοτεχνίας, αλλά και ειδικότε-
ρα περί μετάφρασης.
22
Με το έργο αυτό συναρτάται και ένα εκτεταμένο κρι-
τικό κείμενο του Καλοσγούρου, που είναι όχι μόνο εξηγητικό του Πολυλά, μα
και το πρώτο ίσως εκτενές νεοελληνικό δοκίμιο που πραγματεύεται αναλυτικά
ζητήματα λογοτεχνικής μετάφρασης αρχαίας αλλά και νεότερης λογοτεχνίας.
23
τις σχετικές εισηγήσεις και κρίσεις. Βλ. Κ. Γ.
Κ
ασίνης
,
Οικονόμειος μεταφραστικός
αγών: επίμετρο κειμένων
,
ΣΔΩΒ, Αθήνα 2003. Για μία από τις πιο συγκροτημένες
προσπάθειες σύνοψης ζητημάτων μεταφραστικής μεθόδου βλ. Σταμάτιος Β
άλβης
,
«Περί μεταφράσεως ποιητών» στον τόμο
Φιλολογικά μελετήματα
,
Τυπ. Α. Κοντο-
γόνη, Αθήνα 1890, σ. 16-29 (πρώτη δημοσίευση στο
Αθήναιον
, 1878). Ο Βάλβης
πριμοδοτεί την «κατ’ έννοιαν» ή και την «κατά λέξιν» μετάφραση σε αντιδιαστολή με
την «ελεύθερη», με τρόπο που δείχνει επίγνωση των σχετικών συζητήσεων στη δυτική
Ευρώπη, ίσως μάλιστα ειδικότερα των απόψεων του Schleiermacher.
21. Αξιοσημείωτη είναι η εισαγωγή της επανέκδοσης της μετάφρασης Λουκάνη
(
ό.π.
) που συνιστά μια πρώτη ίσως απόπειρα ιστορικής καταγραφής των νεότερων
ευρωπαϊκών μεταφράσεων. Σημειώνω και ένα ανώνυμο άρθρο για την ιστορία των
ελληνικών και των ευρωπαϊκών μεταφράσεων του Ομήρου: «Παραφράσεις ομηρικών
επών»,
Εστία
6 (1878), σ. 554-556.
22. Βλ. «Προλεγόμενα» στον τόμο Διονύσιος
Σ
ολωμοσ
,
Τα ευρισκόμενα
, Τυπ.
Ερμής, Κέρκυρα 1859, σ. γ-νδ·
Πόθεν η μυστικοφοβία του κ. Σπ. Ζαμπελίου;
Τυπ.
Ερμής, Κέρκυρα 1860· «Ποιητική μετάφρασις»,
Εστία
31 (1891), σ. 148· «Περί
γλώσσης»,
Εστία
37 (1894), σ. 257-262·
Η φιλολογική μας γλώσσα
, Τυπ. Εστίας,
Αθήνα 1892. Οι παραπομπές μου είναι στην πρόσφατη έκδοση: Ιάκωβος
Π
ολυλάς
,
Τα κριτικά κείμενα
, επιμ. Θεοδόσης Πυλαρινός, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη,
Αθήνα 2015.
23. Γεώργιος
Κ
αλοσγούρος
, «Κριτικαί παρατηρήσεις» στον τόμο
Αμλέτος, Τρα-
γωδία Σαιξσπείρου
, μτφρ. Ιακώβου Πολυλά, Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2008, σ. 293-351
(πρώτη δημοσίευση στον
Παρνασσό
, 1890). Ας σημειώσω πάντως εδώ ότι η παρουσί-
αση στοιχείων που συχνά αποκαλούμε «παρακείμενα» δεν αποσκοπεί στο να εντοπί-
σει μια θεωρία που διαπνέει το κυρίως έργο (εν προκειμένω τις ομηρικές μεταφράσεις
του Πολυλά), αλλά στο να σκιαγραφήσει μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα που συναρτά-
ται με αυτό, δίχως όμως να το ορίζει πλήρως ή έστω και επαρκώς.