105 / 482
Γεωργια Γκοτση
104
Η κριτική έχει επισημάνει τις εθνογραφικές συνιστώσες της βρετανικής φιλελ-
ληνικής γραφής του ύστερου 19ου αιώνα χωρίς όμως να εξετάσει αναλυτικά
τις συναρτήσεις τους με τις συζητήσεις αυτές. Η Assinder έχει ερμηνεύσει την
προσήλωση της Edmonds στην έκθεση εθίμων και δοξασιών του ελληνικού
λαού ως αντίδραση στη συνείδηση της επικείμενης απώλειας μιας «ποιητι-
κής» παραδοσιακής Ελλάδας.
18
Από την πλευρά του, ο David Roessel έχει
υποστηρίξει ότι η φιλελεύθερη πολιτική ρητορική του Gladstone απέναντι
στα Βαλκάνια επέφερε από τη δεκαετία του 1870 και μετά επέκταση της
σημασίας του φιλελληνισμού, ώστε να αγκαλιάσει και άλλους λαούς που διεκ-
δικούσαν την ανεξαρτησία τους από την οθωμανική αυτοκρατορία· αυτό είχε
ως αποτέλεσμα η σκόπευση της ίδιας της φιλελληνικής ρητορικής να στενέψει,
ξεχωρίζοντας από το κράμα των βαλκανικών λαών τους Έλληνες χωρικούς ως
τους «αληθινούς» απογόνους των αρχαίων. Η εικόνα της αγροτοποιμενικής
Ελλάδας σε φιλελληνικά κείμενα του τέλους του 19ου αιώνα λειτουργούσε ως
απόδειξη της επιβίωσης του αρχαιοελληνικού παγανιστικού πνεύματος στην
ελληνική ύπαιθρο, στην οποία μπορούσε να δραπετεύσει το αποξενωμένο
υποκείμενο του βικτωριανού άστεως. Κατ’ επέκταση προσέφερε σε πολιτικό
επίπεδο ένα επιχείρημα διαφορετικής μεταχείρισης της Ελλάδας στο πλαίσιο
πιθανών αναμορφώσεων της Βαλκανικής.
19
κής λαογραφίας: Κριτική Ανάλυση,
Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και
Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1978, σ. 102-110, 150-152· Michael
H
erzfeld
,
Ours Once
More: Folklore, Ideology, and the Making of Modern Greece
, Pella, Ν. Υόρκη 1986
[
1
1982], σ. 102-105· πιο πρόσφατα Βασιλική
Χ
ρυσανθοπουλου
, «Ο Νικόλαος Πολί-
της και οι Βρετανοί αλληλογράφοι του: Επιστημονικές και φιλελληνικές ανταλλαγές»
στον τόμο
Πρακτικά διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου, Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης και
το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας
, 2 τόμοι, τ. 2, Ακαδημία Αθηνών,
Αθήνα 2012, σ. 1029-1043: 1032-1034, όπου και άλλες βιβλιογραφικές αναφορές. Η
διαφορετική στόχευση του Έλληνα λαογράφου ήταν ορατή στην ενήμερη ματιά του
Tozer. Στην κριτική του για το δεύτερο μέρος (1874) της
Νεοελληνικής μυθολογίας
παρέθετε τις απόψεις του Πολίτη για τις βαθιές, ακλόνητες από τον χριστιανισμό,
ρίζες της πολυθεΐας στο πνεύμα του ελληνικού λαού και προσέθετε: «On this legacy
of paganism M. Polites dwells, not without a feeling of national pride». Βλ. H.
F.
T
ozer
, «Modern Greek Mythology.
Μελέτη επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων
,
υπό Ν. Γ. Πολίτου: Vol. I.
Νεοελληνική Μυθολογία
: Part 2 (Athens: Wilberg.)»,
The
Academy
(18.9.1875), σ. 298-299: 299.
18. Βλ.
A
ssinder
,
Greece
, σ. 47-50.
19. Βλ. David
R
oessel
,
In Byron’s Shadow: Modern Greece in the English
and American Imagination
, Oxford University Press, Οξφόρδη 2002, ιδ. σ. 8,
165-168. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι καθώς ο διευρυμένος φιλελληνισμός έγινε στοιχείο