B' ΤΟΜΟΣ

Έρως, Ελληνικότητα και Δύση

τεχνικό κανόνα. Τα κριτήρια και τα επιχειρήματα για την επικύρωση ή την

κατασκευή της ελληνικότητας ακροβατούν ανάμεσα στον τοπικισμό και τον

ηθικοδιδακτισμό· ένα μείγμα ιστορικού εκβιασμού και σεμνοτυφίας. Η έννοια

του ‘έρωτα’ φαίνεται ότι παίζει και αυτή τον ρόλο της στην κατασκευή της

παραπάνω οπτικής, καθώς το ερωτικό στοιχείο είναι θεματικά κυρίαρχο στο

corpus

που αναφέραμε.

Ο δυτικός, ο ‘άλλος’ έρωτας δεν έχει σχέση με τον ελληνικό. Ο Γεώργιος

Σωτηριάδης, γνωστότερος για τη μετάφρασή του της

Ιστορίας της Βυζαντι-

νής Λογοτεχνίας

του Karl Krumbacher

και τη μετάφραση της

Ορέστειας

(1903), σημειώνει, ξανά με αφορμή τον

Ερωτόκριτο

, το 1909:

Αλλ’ η τιμή αυτή προς τον έρωτα έχει άπειρον ηθικόν ύψος και η τιμή προς την

ανδρείαν είνε μόνον η εκδήλωσις της ειλικρινούς φιλοπατρίας του ποιητού. Ο

έρως του δεν έχει εξάψεις εμπαθούς ψυχής, δεν είνε ορμή παράφορος ασυνέτου

ηλικίας ή φιληδόνου ορέξεως, ούτε καν απλώς ρωμαντική φαντασιοπληξία. Είνε

η φυσική κλίσις αδόλων ψυχών, η οποία με ειδυλλιακήν χάριν γεννάται διά να

καταντήση κατόπιν βαθύτατον αίσθημα τρυφεράς αφοσιώσεως. Ο έρως ούτος

είνε ο γνήσιος ελληνικός.

Κατά τον Σωτηριάδη ο έρωτας των πρωταγωνιστών εκπορεύεται και διαμορ-

φώνεται από την ανυπόστατη και αναχρονιστική ιδέα περί φιλοπατρίας του

Κορνάρου. Η πρόσληψη του ποιήματος ως εθνικού έργου, η λαϊκή του διάχυση

και ο μεγαλοϊδεατισμός των τελών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού

ποδηγετούν τον λόγο για τη διερεύνηση της εποχής που γράφτηκε. Η προβο-

λή του ‘ηρωικού’ παρόντος στην ακόμα τότε αδιερεύνητη ιστορικά εποχή του

Κορνάρου γεννά πολλαπλές παρανοήσεις. Στις περιπτώσεις του Πολίτη και

του Σωτηριάδη πραγματοποιείται προσπάθεια εξάλειψης ή απόκρυψης των

δυτικών (ιταλικών) καταβολών της κρητικής ποίησης και της δημιουργικής

επικοινωνίας της με τη λογοτεχνία της ιταλικής Αναγέννησης. Ωστόσο, με την

παραπάνω ερμηνεία μάς αποκαλύπτονται ξεκάθαρα τα συστατικά του απο-

δεκτού λογοτεχνικού έρωτα, του ελληνικού, δηλαδή, λογοτεχνικού έρωτα: α)

ηθικός έρως χωρίς εξάψεις και β) έρως για την πατρίδα.

Οι δύο αυτές ποιοτικές παράμετροι της έννοιας του ‘έρωτα’ στη νεοελλη-

νική λογοτεχνία είναι κυρίαρχες σε ολόκληρο τον 19ο αιώνα. Η απόδοση του

όρου «

galanterie

» του Fauriel ως «γυναικολατρεία» από τον Ν. Γ. Πολίτη

16.

ρουμβάχερ

Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας

, 3 τόμοι, μτφρ. Γεώργιος

Σωτηριάδης, Π. Δ. Σακελλάριος, Αθήνα 1897-1900.

17. Γεώργιος

ωτηριάδης

, «Ερωτόκριτος»,

Παναθήναια

200 (1.1.1909), σ. 213.