89 / 562
ΑΛεξανδροσ Κατσιγιαννησ
88
με ανεπτυγμένο το ελληνικό στοιχείο, όπως στη Σμύρνη. Από την άλλη, αφορ-
μές όπως η περίπτωση του Fallmerayer,
3
η δυσπιστία στις προθέσεις και τις
ικανότητες της βαυαρικής αυλής και οι αντιδράσεις στα ήθη (
mores
) που
πρέσβευε το, προσλαμβανόμενο ως ‘νεωτερικό’ ή και ως ‘μόδα’,
4
ευρωπαϊκό
αστικό και ρομαντικό μυθιστόρημα καλλιεργούσαν καχύποπτη στάση απένα-
ντι στον Ευρωπαίο ‘άλλο’ και τη σχέση του με τη νέα Ελλάδα. Συχνά, η δυσπι-
στία αυτή κατευναζόταν, με ορισμένες εξαιρέσεις, από την κοινή διαπίστωση
της πλειοψηφίας Ευρωπαίων και Ελλήνων για την υπερτέρηση του αρχαιο-
ελληνικού πολιτισμού και την ανάγκη εκ νέου κατασκευής δεσμών τού υπό
διαμόρφωση νεοελληνικού πολιτισμού με τον αρχαιοελληνικό, σε ένα μοντέλο
σχέσεως ‘μάνας-παιδιού’.
Ωστόσο, οι παραπάνω διαφορισμοί και συγκλίσεις πήγαζαν από έναν κοι-
νό τόπο οντολογικού ιστορικισμού και ρομαντικής θέασης του παρελθόντος,
οι παρεμβατικές προβολές του οποίου στο ιδεολογικά ρευστό παρόν υπήρξαν
καθοριστικές. Ο Herzfeld αναλύει τον κοινό αυτόν τόπο ως εξής:
Η «Ευρώπη», όπως και η «Ελλάδα», ήταν η γενίκευση ενός ιδεώδους, ένα
σύμβολο πολιτισμικής υπεροχής, το οποίο μπορούσε να επιβιώσει μέσα από
αναρίθμητες αλλαγές στην ηθική και πολιτική τάξη. Η Ελλάδα, εξάλλου, θεω-
ρούνταν πρόγονος ακριβώς αυτού του ευρωπαϊκού ιδεώδους· τόσο εύπλαστο
είναι το υλικό, από το οποίο κατασκευάζονται οι ιδεολογίες.
5
Σε αυτό το εύπλαστο υλικό ανήκει, φυσικά, και η λογοτεχνία, οι ιδεολογικές
χρήσεις της οποίας παραδοσιακά τροφοδοτούσαν τον λόγο περί πολιτισμικής
και εθνικής ταυτότητας, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτούνταν από αυτόν.
Στα ρομαντικά χρόνια η κατασκευή της νεοελληνικής πολιτισμικής και
εθνικής ταυτότητας στηριζόταν σε δύο πόδια: το ένα μαρμάρινο, λαμπερό,
αλλά πολυκαιρισμένο και ασταθές και το άλλο κοντύτερο, ξύλινο και ταπει-
3. Για το θέμα βλ. ενδεικτικά Michael
H
erzfeld
,
Πάλι Δικά μας. Λαογραφία,
Ιδεολογία και η Διαμόρφωση της Σύγχρονης Ελλάδας
, μτφρ. Μαρίνος Σαρηγιάν-
νης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2002, σ. 136-175· Γιώργος
Β
ελουδης
,
Ο Jakob Philipp
Fallmerayer
και η γένεση του Ελληνικού Ιστορισμού
, ΕΜΝΕ Μνήμων, Αθήνα
2
1999.
4. Βλ. ενδεικτικά το σατιρικό μυθιστόρημα του Ιάκωβου Πιτσιπιού
Ο πίθηκος
Ξουθ
στο Δημήτρης
Τ
ζιόβας
(επιμ.),
Ιάκωβος Γ. Πιτζιπίος, Η Ορφανή της Χίου ή ο
Θρίαμβος της Αρετής. Ο Πίθηκος Ξουθ ή τα Ήθη του Αιώνος
, Ίδρυμα Κώστα και
Ελένης Ουράνη, Αθήνα 1995. Βλ. σχετικά και Τ
ζιοβας
(επιμ.), «Εισαγωγή», ιδ. σ.
55-86∙ Α.
Π
ολίτης
, «
Κορίννα
, ή περί πεζογραφίας λόγος. Αθήνα, 1835. Σχολιάζοντας
στις εφημερίδες τη μετάφραση του Ε. Α. Σίμου»,
Μνήμων
23 (2001 = [Νοέμ. 2002]),
σ. 113-152.
5.
H
erzfeld
, σ. 23.