B' ΤΟΜΟΣ

Παναγιωτησ Αντωνοπουλοσ

τους.

Οι αντιστοιχίες ανάμεσα στον Γάλλο και τον Έλληνα λόγιο δεν εξα-

ντλούνται σε πραγματολογικά σχόλια, αλλά αντανακλούν τους παράλληλους

δρόμους μιας βαθύτερης κριτικής σκέψης που διυλίζει την ανθρώπινη γνώση

με γνώμονα την αντικειμενική αλήθεια, όπως αυτή ανιχνεύεται μέσα από το

ιστορικό λάθος. Τα λόγια με τα οποία περιγράφει ο Cassirer την επιστημονική

μεθοδολογία και τη θεωρητική σκόπευση του Bayle θα μπορούσαν να εφαρ-

μοστούν και στην περίπτωση του Γαζή:

Ο Μπαιλ παραιτείται από κάθε γνώση για τα πρώτα απόλυτα «αίτια» του είναι·

επιδιώκει απλώς να εποπτεύσει τα φαινόμενα ως φαινόμενα και να διαχωρίσει

εντός της σφαίρας τους το βέβαιο από το αβέβαιο, το «πιθανό» από την πλάνη

και την ψευδαίσθηση. Συνεπώς, δεν στρέφει την αμφιβολία κατά του ιστορικού,

αλλά τη χρησιμοποιεί ως εργαλείο για να ανακαλύψει την αλήθεια του ίδιου

του ιστορικού, για να φτάσει σε εκείνη τη μορφή βεβαιότητας που προσήκει και

ιδιάζει σε αυτόν. […] Ο Μπαιλ προσπαθεί ακούραστα να ανιχνεύσει τα κενά, τις

ασάφειες και τις αντιφάσεις των πηγών. Και εδώ αναδεικνύεται η ιδιοφυΐα του

ως ιστορικού, η οποία έγκειται, όσο παράδοξο και αν ακούγεται αυτό, όχι στην

ανακάλυψη του αληθούς αλλά στην ανακάλυψη του λάθους.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το λάθος που καταλογίζει ο Γαζής αποδίδεται,

από τη μία, στο ιστορικό αντικείμενο, τη Σαπφώ και τις ηθικές της ατασθα-

λίες, την ίδια στιγμή που, από την άλλη, προκαταλαμβάνει το ιστορικό υπο-

κείμενο το οποίο εποπτεύει τα λόγια και τις πράξεις της αρχαίας ποιήτριας,

δηλαδή τους νεότερους συγγραφείς που θα προσπαθήσουν να συγκαλύψουν

τις ατασθαλίες αυτές.

17.

Το ίδιο

, σ. 135·

ayle

, σ. 47.

18.

assirer

, σ. 323-324, 329.