B' ΤΟΜΟΣ

Έρως, Ελληνικότητα και Δύση

Ο δ’ εν τω ποιημάτι [

Ερωτόκριτος

] εικονιζόμενος έρως έχει ζέσιν άμα και αφέ-

λειαν, έξαψιν άμα και χρηστότητα, εκδηλούσας, καθώς άριστα παρετήρησεν ο

Φωριέλ, την ιδιάζουσαν έμπνευσιν του ελληνικού κλίματος μάλλον ή της ιππο-

τικής κομψοπρεπείας.

Υπονοείται ξανά μια συνθετική ιδιότητα του «ελληνικού κλίματος» ως παρά-

γοντα ικανού να σκιαγραφήσει έστω –αν όχι να ορίσει– μια ενιαία πολιτισμι-

κή ταυτότητα. Η ταυτότητα αυτή στέκεται απέναντι στη δυτική «ιπποτική

κομψοπρέπεια», η οποία ενυπάρχει στον υβριδικό πολιτισμικά

Ερωτόκριτο

Η «κομψοπρέπεια» αυτή μάλιστα, η «

galanterie

» κατά τον Fauriel, παρα-

μορφώνεται από τον Ν. Γ. Πολίτη και αποδίδεται ως «γυναικολατρεία», με

τις αναμενόμενες αρνητικές συνδηλώσεις. Η προσέγγιση του Ν. Γ. Πολίτη, το

1909, στον έρωτα του

Ερωτόκριτου

είναι χαρακτηριστική:

Αλλά πού κρύπτεται το φραγκικόν εκείνο πνεύμα, περί του οποίου πάντες

ομιλούσιν, αλλά του οποίου τα σημεία ουδείς ηδυνήθη να επιδείξη; Τα ήθη και

τα πάθη εν τω

Ερωτοκρίτω

είναι […] «μέχρι λεπτοτάτων αποχρώσεων ελληνι-

κά». Το φραγκικόν πνεύμα ανεμένετο σαφώς να εκδηλωθή προπάντων εν τη

εκφράσει του ερωτικού πάθους. Διότι αυτή ιδιαιτέρως χαρακτηρίζει την φραγκι-

κήν μεσαιωνικήν ποίησιν. […] Αλλ’ ο έρως του

Ερωτοκρίτου

είναι ο ελληνικός,

ο έρως, ον ανευρίσκομεν εις τα δημοτικά άσματα, ο ισχυρός και βαθύς αλλ’

ουδέποτε εξοκέλλων εις παραφόρους εξωτερικάς εκδηλώσεις. Τούτο παρετή-

ρησεν ήδη και ο Φωριέλ, […]. «Ο έρως», μάλιστα λέγει «υποτυπώνεται εν τω

Ερωτοκρίτω

μετά τινος δος ειπείν πρωτοτύπου κράματος ορμής και απλότητος,

εξάρσεως και αφελείας, εν ω διακρίνεται έμπνευσις του ελληνικού κλίματος

μάλλον ή της ιπποτικής γυναικολατρείας».

Το 1909, με τα εθνικά ζητήματα σε πρώτο πλάνο, τη ρητορική της Μεγά-

λης Ιδέας αποκρυσταλλωμένη, αλλά και το ζήτημα της ένωσης της Κρήτης

με την Ελλάδα να καίει, το

versus

είναι ξεκάθαρο. Το ερωτικό στοιχείο, όπως

εκφράζεται στην παλαιότερη νεοελληνική ποίηση, αποτελεί διαφοροποιητικό

στοιχείο ταυτότητας, ενώ απέναντι στέκεται ο ‘δυτικός έρωτας’, έτσι όπως

12. Κωνσταντίνος

απαρρηγόπουλος

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους

, τ. 5, Έκδο-

σις δευτέρα επιθεωρηθείσα, Ανέστης Κωνσταντινίδης, Εν Αθήναις

1887, σ. 602.

Παρόλο που η δεύτερη έκδοση είναι αναθεωρημένη από τον ίδιο τον Παπαρρηγόπου-

λο, στο συγκεκριμένο κεφάλαιο για τις ερωτικές μυθιστορίες και την κρητική λογοτε-

χνία δεν έχει επέλθει καμία αλλαγή από την πρώτη έκδοση του 1874. Βλ.

απαρρηγό

πουλος

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους

, τ. 5, Τυπογραφία Σ. Παυλίδης, Εν Αθήναις

1874, σ. 717-719.

13. Ν. Γ.

ολίτης

, «Δημώδη βιβλία. Ο Ερωτόκριτος» στο

Λαογραφία. Δελτίον της

Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας

, τ. Α΄ (1909), σ. 58.