95 / 562
ΑΛεξανδροσ Κατσιγιαννησ
94
αποτελεί έμμεση μομφή προς την εκφρασμένη υλικότητα της λατρείας της
γυναίκας στη λογοτεχνία. Έτσι θίγεται άμεσα η ιπποτική ερωτική ποίηση, η
οποία αποτελεί και το πρότυπο της εκφρασμένης ερωτικής υλικότητας στη
δυτική λογοτεχνία. Από την άλλη, ο υπαινικτικός ερωτικός λόγος στον
Ερω-
τόκριτο
, με την ιδεαλιστική μετα-πετραρχική του αποτύπωση –δείγμα υψη-
λής λογοτεχνικότητας–, δίνει βήμα στη συντηρητική, ως προς το ζήτημα του
λογοτεχνικού έρωτα, ρομαντική κριτική να αρθρώσει λόγο με ηθικοδιδακτικά
κριτήρια και εθνικιστικές συνδηλώσεις. Άλλωστε, η έννοια του ‘ηθικού ποιη-
τή’, του ηθικού δημιουργού εν γένει, ο οποίος θα διαμορφώσει ενάρετους και
ολοκληρωμένους συναισθηματικά και ηθικά ανθρώπους μέσα από τα γραπτά
του, ήταν ένα σοβαρό διακύβευμα του ευρωπαϊκού ρομαντισμού ήδη από την
εποχή του Byron·
18
διακύβευμα που υιοθέτησαν οι περισσότεροι, αν όχι όλοι,
ποιητές και στοχαστές του νεοελληνικού Ρομαντισμού.
Το διακύβευμα αυτό μάλιστα, στους κόλπους του νεοελληνικού Ρομαντι-
σμού, συνδέθηκε άμεσα και με το δεύτερο, ίσως σημαντικότερο, ποιοτικό γνώ-
ρισμα της έννοιας του ελληνικού, ήτοι αποδεκτού, ‘έρωτα’: του έρωτα για την
πατρίδα. Στην πεζογραφία και την ποίηση των ρομαντικών χρόνων ο έρωτας
για την πατρίδα υπερτερεί έναντι κάθε ερωτικού πάθους και πολλές φορές το
απορροφά ή το αντικαθιστά. Η Μαίρη Μικέ, εξετάζοντας το φαινόμενο αυτό,
καταλήγει μετά από εξονυχιστική έρευνα ότι:
Η εθνική ταυτότητα των Ελλήνων, πολύ δε περισσότερο των επαναστατών, είναι,
πέρα από κάθε αμφιβολία, αδύνατον να διαβρωθεί ακόμη και από το μεγαλύτε-
ρο ερωτικό πάθος. Προβάλλεται μάλιστα τόσο πολύ η αγάπη προς την πατρίδα
ώστε, όταν χρειάζεται να υπερασπίσουν το ιδεατό μισό μέρος της σχέσης, δανεί-
ζουν χαρακτηριστικά της γης στο πρόσωπο της ερωμένης και το αντίστροφο.
19
Εάν μελετήσει κανείς, έστω και δειγματοληπτικά, τα περιοδικά της επο-
χής, δεν θα αργήσει να επιβεβαιώσει την παραπάνω θεώρηση. Χαρακτηριστική
είναι η μελέτη του πολυγραφότατου
20
δικηγόρου από την Τρίπολη Αναστάσι-
ου Κ. Παπαζαφειρόπουλου «Περί του έρωτος», δημοσιευμένη στο περιοδικό
Ευτέρπη
το 1853, όπου το υψηλότερο στάδιο του ‘ηθικού έρωτος’ –διότι υπάρ-
χει και ο ανήθικος, ο σαρκικός ή απλώς ενθουσιώδης– είναι ο έρωτας για την
18. Βλ. Laurence S.
L
ockridge
,
The Ethics of Romanticism
, Cambridge Uni-
versity Press, Cambridge 1989, ιδ. σ. 421-425.
19.
Μ
ικέ
, σ. 146.
20. Βλ. Φίλιππος
Η
λιού
– Πόπη
Π
ολέμη
,
Ελληνική Βιβλιογραφία 19ου αιώνα.
Ηλεκτρονικός Κατάλογος
, από
http://www.benaki.gr/bibliology/search_simple.asp