96 / 562
Έρως, Ελληνικότητα και Δύση
95
πατρίδα.
21
Αξίζει, επιπλέον, να γίνει μνεία στα πολλά ποιήματα που έχουν ως
θέμα τους την εξίσωση του ‘έρωτα’ με τον ‘έρωτα για την πατρίδα’.
Ω Θεέ· η Πατρίς και ο Έρως
Εάν έχουν την φύσιν ομοίαν,
Πώς με τόσην κτυπούνται μανίαν,
Δεν είν’ έρως, Θεέ, κ’ η Πατρίς;
22
Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να συνδέσει φαινομενικά αντίθετες έννοιες
ο αγαπημένος των Αθηνών Αχιλλέας Παράσχος το 1854. Ενώ με το ίδιο ακρι-
βώς ζήτημα δεν παρέλειψαν να αναμετρηθούν ακόμα και γυναίκες ρομαντικές
ποιήτριες, όπως η Σαπφώ Λεοντιάς.
23
Ωστόσο, η έννοια του ‘ελληνικού έρωτα’, ως φιλοσοφικού, αισθητικού και
εντέλει πολιτισμικού σημαινόμενου, στο πλαίσιο της μελέτης της παλαιότερης
νεοελληνικής ποίησης, είχε ήδη θεωρητικοποιηθεί από τον Σπυρίδωνα Ζαμπέ-
λιο τη δεκαετία του 1850. Εκεί μάλιστα τα πράγματα παρουσιάζονται με την
αυστηρότητα ενός ιστοριονομικού σχήματος, με το
versus
του δυτικού έρωτα
να είναι εντελώς άγνωστο στη βυζαντινή μυθιστορία και στα δημοτικά τρα-
γούδια, δηλαδή στην κοιτίδα της νεοελληνικής δημώδους λογοτεχνικής παρά-
δοσης, κατά το σχήμα του Ζαμπέλιου. Αντίθετα, τα ποιήματα της κρητικής
Αναγέννησης είναι «ξενοβυζασμένα»
24
κατασκευάσματα και απορρίπτονται
στο σύνολό τους ως μη ελληνικά.
Δίπλα στις αυθεντικές δημιουργίες βγαλμένες μέσα απ’ τη σύγχρονη ιστορία,
δίπλα στην αρσενική μορφή του
κλέφτη
–δυνατός, ογκώδης– τοποθετήστε τα
χλωμά πρόσωπα, τις ξεβαμμένες δημιουργίες της ιταλικής σχολής της Κρήτης.
25
Με αυτό τον τρόπο απορρίπτει ο Ζαμπέλιος τα κρητικά έργα ως απομιμήσεις
της ιταλικής λογοτεχνίας και τα εξοβελίζει από τον εθνικό λογοτεχνικό κανό-
να ως δυτικότροπα. Από την άλλη, στο πρόσωπο του Κλέφτη ανακαλύπτει
21. Α.Κ.Π. [Αναστάσιος Κ.
Π
απαζαφειρόπουλος
], «Ηθικαί Μελέται. Μέρος τρίτον.
Περί του Έρωτος»,
Ευτέρπη
6/24 (1853), σ. 575.
22. Αχιλλέας
Π
αράσχος
, «Πατρίς και Έρως»,
Ευτέρπη
50 (1.11.1854), σ. 46.
23. Σαπφώ
Λ
εοντιάς
, «Ο Έρως της Πατρίδος»,
Αθηναΐς
11 (1879), σ. 88.
24. Για τη χρήση του επιθέτου αυτού στο εθνικοποιημένο λογοτεχνικό σύμπαν του
Ζαμπέλιου βλ.
Μ
ικέ
, σ. 78.
25. [S.
Z
ambelios
], «La poésie populaire en Grèce»,
Le Spectateur de L’Orient
81 (26 Δεκ. 1856 – 7 Ιαν. 1857), σ. 298-299: «A côté des créations originales, sor-
ties des entrailles de cette histoire moderne, à côté de la figure mâle, robuste,
monumentale du Clephte, placez les pâles figures, les créations décolorées de
l’école italienne de Crête» (μτφρ. δική μου).