B' ΤΟΜΟΣ

102 / 562

101
Αννα Χ ρυσογελου-Κατση
Το εύρος της έννοιας εθνικός σε κριτικά κείμενα του Άγγελου Βλάχου
Ο Άγγελος Βλάχος υπήρξε συγγραφέας, μεταφραστής, λεξικογράφος, λόγιος
και πολιτικός του β´ ημίσεος του 19ου αιώνα, μια μορφή με μεγάλη βαρύτητα
στην πνευματική ζωή του τόπου μέχρι και τις αρχές του 20ού. Οι παγιωμένες
απόψεις του ήταν εκείνες που υπαγόρευσαν στον Μπάμπη Άννινο το γνωστό
λογοπαίγνιο Βλάχος ίσον βράχος. 1
Το πνευματικό του στίγμα εδράζεται σε κάποιες απαρασάλευτες αρχές,
στη διαμόρφωση των οποίων συνέβαλε ασφαλώς και η συγκεκριμένη ιστορική
στιγμή, με την έννοια που έχει η λέξη στιγμή στην αισθητική του Hegel και
στο έργο του γάλλου τεχνοκριτικού Hippolyte Taine.2
Μία από τις αμετάβλητες αυτές αρχές διαμορφώνεται με τη σταθερή παρου-
σία του επιθέτου εθνικός. Η συγκεκριμένη λέξη εμφανίζεται σε πολλά κείμενα
του συγγραφέα στη μακρά διάρκεια της πνευματικής του παραγωγής· υπάρχει
για παράδειγμα σε βιβλιοκρισία του 1861, αλλά και σε Πρόλογο του 1904.
Τα παραπάνω κείμενα του Βλάχου είναι πεζά και κατατάσσονται, όπως
μόλις αντιληφθήκαμε, σε ποικίλα είδη λόγου: ανήκουν στην κατηγορία των επι-
στημονικών πραγματειών, ή είναι απλές βιβλιοκρισίες· αποτελούν προλογικά
σημειώματα σε έργα του ίδιου του συγγραφέα η άλλων δημιουργών. Μπορεί
να είναι επίσης ομιλίες που εκφωνούνται σε διάφορες περιστάσεις: με την ευ-
καιρία δηλαδή ενός σημαντικού γεγονότος (απόδοση τιμής για παράδειγμα σε
αποθανόντα ποιητή, όπως στον Π. Σούτσο, τον Γ. Τερτσέτη, τον Α. Παράσχο
.)· με αφορμή την προκήρυξη κάποιου λογοτεχνικού διαγωνισμού, στον
1. Γρηγόριος Ξ ενοπουλος, «Το βασιλικόν θέατρον. (Συνομιλία με τον κ. Άγγελον
Βλάχον)», Αθήναι, 30.11.1906, σ. 1.
2. Άννα Τ ζουμα, Η διπλή ανάγνωση του κειμένου. Για μια κοινωνιοσημειωτική της
αφήγησης. Επικαιρότητα, Αθήνα 1991, σ. 62-63.