83 / 562
Παναγιωτησ Αντωνοπουλοσ
82
σωθεί παρά μερικά αποσπάσματα, ο Ύμνος στην Αφροδίτη και μια ωδή για μιαν
από τις ερωμένες της. Γιατί θα πρέπει να γνωρίζετε ότι το ερωτικό της πάθος
επεκτεινόταν και σε εκπροσώπους του ίδιου φύλου∙ και αυτή ήταν η κυριότερη
αιτία για την αποδοκιμασία της. Ο Σουίδας έχει διασώσει τα ονόματα τριών
από τις ερωμένες της, οι οποίες κατέστρεψαν τη φήμη της και ντροπιάστηκαν
εξαιτίας μιας ιδιορρυθμίας που αποδόθηκε στη σχέση τους. […] Η Σαπφώ έμει-
νε γνωστή ως εμβληματική τριβάδα και κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτός ήταν ο
λόγος που της έδωσαν το προσωνύμιο mascula.
11
11. Το γαλλικό πρωτότυπο: «Sappho a été une de plus renommées femmes de
toute l’Antiquité, par ses vers et ses amours. […] une ode à l’une de ses maî-
tresses; car il faut savoir que la passion amoureuse s’étendoit sur les personnes
mêmes de son sexe, et c’est ce qui l’a le plus décriée. Suidas nous a conservé
le nom de trois amies de Sappho, qui la perdirent de réputation, et qui se dif-
famèrent elles-mêmes par l’étrange singularité que l’on imputoit à leur com-
merce. […] Sappho a passé pour une insigne
Tribade
, et quelques-uns pensent
que c’est pour cela qu’on lui a donné le surnom d’
Hommesse
». Βλ. Pierre
B
ayle
,
Dictionnaire historique et critique
, V, La Compagnie des Libraires, Amsterdam
1734, (
1
1695), σ. 44-45. Ο Bayle καταφέρνει μέσα σε λίγες γραμμές να ενσωματώσει
πληροφορίες για τη Σαπφώ που εκτείνονται από τον αρχαίο μέχρι τον συγκαιρινό του
χρόνο. Η σιγουριά με την οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αρχαία ποιήτρια
υπήρξε (και) λεσβία απορρέει τόσο από την ποίησή της και την αναφορά στο αποσπ.
31, «μια ωδή για μιαν από τις ερωμένες της», όσο και από τις μαρτυρίες κατοπι-
νών συγγραφέων: η δυσφήμησή της έχει ως αφετηρία σημεία της αρχαίας ελληνικής
κωμωδίας, τα οποία –άμεσα ή έμμεσα– καυτηριάζουν τις σχέσεις της Σαπφώς με
το αντρικό φύλο, και λατινικές πηγές, καθώς και το λεξικό
Σούδα
που τη συνδέουν
με τον γυναικείο ομοερωτισμό. Όσον αφορά το τελευταίο, η 15η επιστολή από τις
Ηρωίδες
του Οβιδίου δίνει την ευκαιρία στον Γάλλο συγγραφέα να αναφερθεί απα-
ξιωτικά στη Σαπφώ, υποστηρίζοντας ότι «την εποχή του Οβιδίου υπήρχε η ισχυρή
πεποίθηση ότι η Σαπφώ αγαπούσε τις γυναίκες όπως τις αγαπούν οι άντρες, γι’ αυτό
[ο Οβίδιος] δεν δυσκολεύτηκε να δείξει ότι είναι ικανή να θυσιάσει για χάρη του
Φάωνα τις φιλενάδες της ακολασίας της». Το γαλλικό πρωτότυπο: «On étoit si per-
suadé au temps d’Ovide que Sappho avoit aimé les femmes comme les hommes
les aiment, qu’il ne fait pas difficulté de l’introduire faisant à Phaon un sacrifice
de ses compagnes de débauche».
Το ίδιο
, σ. 45, υποσημ. (D). Όσον αφορά τον
Φάωνα, η πρώτη σωζόμενη μαρτυρία βρίσκεται στο απόσπασμα από τη
Λευκαδία
του Μενάνδρου που παραδίδεται από τον Στράβωνα. Η αναφορά του εκπροσώπου
της Νέας Κωμωδίας του 4ου αιώνα π.Χ. στον έρωτα της Σαπφώς για τον Φάωνα και
το άλμα της από το ακρωτήρι του Λευκάτα τροφοδότησε ενδεχομένως την έμπνευση
του Οβιδίου και, μέσω αυτού, πολλών συγγραφέων, καλλιτεχνών και φιλολόγων μέχρι
τουλάχιστον τις αρχές του 20ού αιώνα. Το μικρό απόσπασμα έχει ως εξής: «ἔχει δὲ τὸ
τοῦ Λευκάτα Ἀπόλλωνος ἱερὸν καὶ τὸ ἅλμα, τὸ τοὺς ἔρωτας παύειν πεπιστευμένον·
οὗ δὴ λέγεται πρώτη Σαπφώ,
|
ὥς φησιν ὁ Μένανδρος
,
| τὸν ὑπέρκομπον θηρῶσα