B' ΤΟΜΟΣ

Η καταδίκη της Σαπφώς από τον Ευγένιο Βούλγαρη και τον Άνθιμο Γαζή

Ο σκοπός μας είναι να διηγηθώμεν ακριβώς την γέννησιν, την διαγωγήν, και τον

θάνατον εκάστου συγγραφέως, μη παρατρέχοντες ουδέν εκ του οποίου εμπο-

ρούμεν να λάβωμεν κάποιον όφελος. Ο χρόνος καθ’ ον ήκμαζον έκαστος των

συγγραφέων, μας δίδει πολλήν και μεγάλην ωφέλειαν, επειδή γνωρίζομεν οποίαν

κατάστασιν είχε τότε η παιδεία, ποίαι των επιστημών ήνθουν, πόσον ετιμώντο,

τις η αιτία της υψώσεως και της ταπεινώσεως του ανθρωπίνου πνεύματος.

Εκτός των άλλων, ο Γαζής, αν και δέχεται την ύπαρξη του «αχάριστου»

Φάωνα, εξαιτίας του οποίου η Σαπφώ αυτοκτονεί από το ακρωτήρι του Λευ-

κάτα, δεν χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη μαρτυρία ως άλλοθι για να απαλλάξει

την αρχαία ποιήτρια από την κατηγορία του λεσβιακού έρωτα, πρακτική που

υιοθετήθηκε από το σύνολο των Ελλήνων λογίων του 19ου αιώνα.

Αντιθέτως,

τηρεί κριτική στάση όχι μόνο απέναντι στο έργο της Σαπφώς και στις παλαι-

ότερες μαρτυρίες, αλλά ακόμα και απέναντι σε νεότερους συγγραφείς που

υπερασπίζονται την αγνότητα της ποιήτριας. Έτσι, όταν αναφέρεται στους

πεπαιδευμένους που αγωνίστηκαν χωρίς επιτυχία να «αποπλήνουσι τούτον

τον αχρείον χαρακτήρα της»,

παραπέμπει σε υποσημείωση στο παράδειγ-

μα του Γερμανού Johann Christoph Wolf, ο οποίος, το 1733, στο έργο του

Sapphus, poetriae Lesbiae, fragmenta et elogia

προβαίνει στην πρώτη

αυτοτελή έκδοση των αποσπασμάτων της Σαπφώς.

Επίσης, ο Γαζής αναφέρεται στη γνωστή δοξασία (που προφανώς αρύεται

από το λεξικό

Σούδα

) σύμφωνα με την οποία υπήρξαν στη Λέσβο δύο γυναί-

κες με το όνομα Σαπφώ, μία ποιήτρια και μία πόρνη, άποψη που χρησιμοποιή-

θηκε συχνά από πολλούς μελετητές της αρχαίας ποιήτριας, οι οποίοι προσπά-

θησαν να αποδείξουν τη διαστρέβλωση που υπέστη η φήμη της Σαπφώς ήδη

από την αρχαιότητα. Ο Γαζής όμως, όπως προηγουμένως ο Bayle, απορρίπτει

τη θεωρία του διπλασιασμού της Σαπφώς, υποστηρίζοντας ότι οι θιασώτες

αυτής της ιδέας δεν βρήκαν αρκετές αποδείξεις για να επιβεβαιώσουν τη θέση

14.

αζής

, σ. 4.

15. Επίσης, ο Γαζής προσθέτει ότι η Σαπφώ «απήλθεν εις Σικελίαν ένεκεν του έρω-

τός της».

Το ίδιο

, σ. 135. Μία πληροφορία που συνδυάζει τα γεγονότα που οδήγησαν

στην αυτοκτονία από τον Λευκάτα με τη μαρτυρία για τη Σαπφώ που βρίσκεται στο

Πάριο Μάρμαρο, στο οποίο διαβάζουμε: «ἀφ’ οὗ Σαπφὼ ἐγ Μυτιλήνης εἰς Σικελίαν

ἔπλευσε φυγοῦσα [ἄρχο]ντος Ἀθήνησιν μὲν Κριτίου τοῦ προτέρου, ἐν Συρακούσσαις

δὲ τῶν γαμόρων κατεχόντων τὴν ἀρχήν» (

Marm. Par.

Ep. 36). Το Πάριο Μάρμαρο,

ένα ελληνικό χρονολόγιο που καλύπτει την εποχή από το 1582 μέχρι το 299 π.Χ.,

υπήρχε στη διάθεση των μελετητών από τις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα (πρώτη

έκδοση: John

elden

Marmora Arundelliana

, Ioannes Billius, Λονδίνο 1629).

16.

αζής

, σ. 4.