530 / 562
Ειδωλολατρία και ιεροσυλία. Ο Όφενμπαχ στην Αθήνα
529
ισχυρό χαρτί των Νεοελλήνων απέναντι στον προηγμένο δυτικό κόσμο, αυτό
της ένδοξης καταγωγής τους από την αρχαία Ελλάδα. Στα μέσα του 1870 γρά-
φονται οι πρώτες ολιστικές ιστοριογραφικές μελέτες, αποσκοπώντας ευθέως
στην ενδυνάμωση της σύνδεσης της νέας Ελλάδας με το κλασικό παρελθόν.
64
Το άκουσμα των ιερόσυλων ήχων από τη λύρα του Offenbach στην Αθήνα
πλήγωνε ανεπανόρθωτα όχι τόσο την αισθητική και την ηθική μιας κοινωνίας,
αλλά την εθνική της ιδεολογία και υπόσταση.
Εμβαθύνοντας στις ιστορικές και πολιτισμικές παραμέτρους, αντιλαμβά-
νεται κανείς ότι οι αντιδράσεις αυτές εκπορεύονταν από μια ιδιόμορφη και
παράδοξη σύγκρουση παραγόντων, η οποία δεν απαντά σε καμία άλλη ευρω-
παϊκή χώρα. Αφενός, μακρά απομόνωση από τον δυτικό πολιτισμό και ριζω-
μένες ανατολίτικες νοοτροπίες, σε συνδυασμό με την ανοίκεια προς τη δυτική
σκέψη βαθιά πίστη στην ορθόδοξη παράδοση. Αφετέρου, ισχυρή και άμεση
σύνδεση με την υπέρτατη πηγή της δυτικής κουλτούρας, δηλαδή τον κλασικό
πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, πασιφανής σε κάθε πτυχή της καθημερινής
ζωής: γλώσσα, ονόματα, τοπωνύμια, τοπίο, οικήματα, έθιμα, παραδόσεις. Έως
έναν βαθμό η διαπάλη αυτή παραμένει μέχρι και σήμερα ζωντανή και η συνει-
δητοποίησή της ίσως προσφέρει ένα κλειδί για την κατανόηση της ευρωπαϊκής
ταυτότητας του ελληνικού έθνους.
Επιπλέον, η συλλογική εθνική υπερευαισθησία λειτουργεί ως ευάλωτη στην
πολιτική σκοπιμότητα αχίλλειος πτέρνα, ειδικότερα το 1874. Την εποχή εκείνη
η οπερέτα και οι οπαδοί της δαιμονοποιούνται από τους αντικυβερνητικούς
κύκλους, προκειμένου να ασκηθεί αντιπολίτευση.
65
Το βλάσφημο δοξάρι του
Ορφέα, μαζί με τους απόηχους της παρισινής Κομμούνας και της γαλλικής
ήττας κατά τον Γαλλοπρωσικό πόλεμο,
66
επιφέρει πολλαπλά τραύματα στα
μαλακά μόρια της αθηναϊκής κοινωνίας, για να πλήξει εμμέσως την κυβέρνηση
και το παλάτι. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο σάλος που προκάλεσε η παρά-
64. Ξ
επαπαδακου
, «Το εθνικό στοιχείο στην επτανησιακή όπερα. Η περίπτωση
του Παύλου Καρρέρ»,
Αριάδνη, Επιστημονικό Περιοδικό της Φιλοσοφικής Σχολής
του Πανεπιστημίου Κρήτης
16, 2010, σ. 169-199.
65.
Ἐφημερίς
, 15.7.1879, σ. 4: « Ὁ
Ὀρφεὺς ἐν Ἅδου
ἐν Φαλήρῳ μετὰ τοῦ Διὸς
Λαβὲρν ἀνέμνησεν ἡμῖν ἐποχὰς ἄλλας, καθ’ ἃς καὶ ἡ ἁπλὴ αὐτοῦ παράστασις εἶχε
καταντήσει ζήτημα ὑπὸ τοῦ κ. Κουμουνδούρου ἀντιπολιτευομένου».
66. Το 1871 το θέμα της παρισινής Κομμούνας κατέχει κεντρική θέση στην επι-
καιρότητα. Η ριζοσπαστικότητα του κινήματος συνδέεται παραλόγως αργότερα με τις
παραστάσεις της «βλάσφημης» οπερέτας. Αρκετές είναι επίσης οι αναφορές στην
πανωλεθρία του Γαλλοπρωσικού πολέμου. Βλ. ενδεικτικά
Στοά
, 16.2.1874, σ. 2-3·
10.3.1874, σ. 3.