534 / 562
Άρια αρμονία: Μαργαρίτα Αλβάνα-Μηνιάτη και edouard schurÉ
533
μάλιστα, θα έλεγε κάποιος ότι όσο πιο σημαντικά τα θέματα τόσο περισσότερο
βαραίνει η αποσιώπηση, ή αλλιώς, τόσο πιο βαρύνουσα είναι η σιωπή γύρω
από αυτά.
10
Κυρίως όμως, αυτό που φαίνεται να λείπει ακόμη και από την πιο πρόσφα-
τη βιβλιογραφία είναι η αντιμετώπιση του συνδυασμού των δύο: Όλες οι εργα-
σίες στις οποίες αναφέρθηκα αφορούν είτε μόνον
τον εσωτερισμό είτε μόνον
τον φυλετισμό και την επίδρασή τους στις τέχνες στη συγκεκριμένη περίοδο.
11
Ο αποκρυφισμός και ο φυλετισμός ευθύνονται κατά πολύ για τη μονα-
δικότητα του ιδεολογικού κράματος που χαρακτήριζε συχνά τον προσφάτως
τότε αυτονομημένο «κόσμο της τέχνης».
12
Πιο κάτω θα προτείνω μια υπόθεση
ερμηνείας για το πιθανό κοινό τους υπόβαθρο. Η ύπαρξη ρητών αντιδράσεων
και υπόρρητων διαφοροποιήσεων προς τον αποκρυφισμό, τον φυλετισμό, είτε
προς τον καθένα χωριστά είτε μαζί προς τους δύο, καθώς και η διάκριση ιδεο-
λογίας και νοοτροπίας ξεπερνούν το πλαίσιο της παρούσας πραγμάτευσης.
13
10. Άλλωστε, σε ό,τι αφορά τον φυλετισμό, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του κυρί-
αρχου σήμερα ιστοριογραφικού παραδείγματος είναι ότι, περισσότερο από «αποσι-
ώπηση», θα έπρεπε να μιλά κανείς –φροϋδικά– για «απώθηση»· πολλές φορές τα
στοιχεία είναι εκεί, εξοφθάλμως, αλλά για κάποιους, μάλλον κατανοητούς, λόγους
καθίστανται αόρατα.
11. Εξαίρεση ίσως θα αποτελούσε, από τις αναφερθείσες, η μελέτη της Treitel, με
την αναφορά στη διαπλοκή του εσωτερισμού με τον αριανισμό στη λεγόμενη
völkisch
ιδεολογία του Ναζισμού. Επειδή όμως ο Ναζισμός είναι, ούτως ή άλλως, η κύρια αιτία
για την αδυναμία του σύγχρονου ιστοριογραφικού παραδείγματος να διαχειριστεί τον
προ του Χίτλερ φυλετισμό και επειδή οι εσωτεριστικές διασυνδέσεις του (Ναζισμού)
είναι γνωστές (ακόμη και μέσα από την εκλαϊκευμένη ιστορία τύπου
History Channel
),
αμβλύνεται η δυναμική των σχετικών αναλύσεων να εγκαθιδρύσουν νέο ιστοριογραφικό
παράδειγμα. Βλ.
T
reitel
, υποκεφ. «Aryan Permutations», σ. 102-107.
12. Στη διαμόρφωση του «κόσμου της τέχνης» διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο
πρόσωπα, π.χ. ο Baudelaire, και φαινόμενα, π.χ. αυτά των καλλιτεχνικών σαλο-
νιών και των
Bohèmes
, όπως έχουν αναδείξει οι έρευνες των Peter Bürger, Pierre
Bourdieu κ.ά. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι στις πιο έγκυρες θεωρίες για τη γένε-
ση του θεσμού της τέχνης δεν γίνεται αναφορά ούτε στον αποκρυφισμό ούτε στον
φυλετισμό ως κρίσιμων συστατικών της ιδεολογίας των καλλιτεχνών του
fin de siècle
(αλλά και αργότερα). Βλ. π.χ. την κατά τα άλλα εμβριθέστατη διατριβή της Christine
M
agerski
,
Theorien der Avantgarde: Gehlen-Bürger-Bourdieu-Luhmann
, VS
Verlag, Wiesbaden 2011, η οποία αναφέρεται στις θεωρίες των Gehlen, Plessner,
Bürger, Bourdieu, Luhmann κ.ά.
13. Η διάκριση ιδεολογίας (
Ideologie
) – νοοτροπίας (
Mentalität
) οφείλεται στον
Γερμανό κοινωνιολόγο Theodor Geiger. Βλ. Michael de J
ong
,
Das Konzept der
Mentalität im sprachlichen Handeln
, Waxmann, Münster 2010, σ. 76-80. Όπως