B' ΤΟΜΟΣ

533 / 562

Πανοσ Βλαγκοπουλοσ
532
τα λόγια ενός πρωτοπόρου μελετητή του φαινομένου, του Léon Poliakov, «στο
τέλος του 19ου αιώνα ο αριανισμός ήταν τόσο νομιμοποιημένος μεταξύ των
διανοουμένων όσο σχεδόν η ύπαρξη του αιθέρα».2 Το φαινόμενο έχει αρχίσει
εδώ και καιρό να λαμβάνεται υπ’ όψιν σε διάφορους τομείς της πνευματικής
ζωής του 19ου αιώνα· η σχετική έρευνα άλλοτε περιορίζεται στον εξειδικευμένο
χώρο του συγγραφέα (π.χ. η μονογραφία του Childs για τις ευγονιστικές από-
ψεις των σημαντικών μοντερνιστών της αγγλόφωνης λογοτεχνίας,3 τα άρθρα
της Pasler για τον φυλετισμό στη γαλλική μουσική4 και του υπογράφοντος
για τον φυλετισμό στη συλλογή ελληνικών δημοτικών τραγουδιών),5 άλλοτε το
ενδιαφέρον παρελκύεται προς άλλη, κάπως πιο δημοσιογραφική, κατεύθυνση
(όπως π.χ. στην περίπτωση του Black Athena, το οποίο από νωρίς απόλαυσε
την τύχη των κλασικών βιβλίων: πολλοί μιλούσαν για αυτό χωρίς να το έχουν
διαβάσει – ιδίως στην Ελλάδα). 6 Πάντως, ούτε ο κλασικός και ευπώλητος Ορι-
ενταλισμ ός του Said7 ούτε η πασίγνωστη στους ιστορικούς μονογραφία του
Mosse,8 αλλά ούτε και το προδρομικό βιβλίο του Barzun9 έχουν σταθεί ικανά
να κλονίσουν το κυρίαρχο ιστοριογραφικό παράδειγμα: Ξανά και ξανά, λιγότε-
ρο ή περισσότερο σημαντικά θέματα του 19ου (και των αρχών του 20ού) αιώ-
να προσεγγίζονται δίχως να λαμβάνεται υπ’ όψιν το φυλετιστικό υπόβαθρο·
2. Ο αριανισμός αποτελεί την πλέον ρητή εκδήλωση του φυλετισμού, με την πεποί-
θηση στην ανωτερότητα της Αρίας φυλής. Βλ. Léon Poliakov, «Des mythes des
origines au mythe aryen», Annales 25/2 (1970), σ. 410. Όλες οι μεταφράσεις είναι
δικές μου.
3. David Childs , Modernism and Eugenics: Woolf, Eliot, Yeats, and the Culture
of Degeneration, Cambridge University Press, Cambridge 2004. Ο ευγονισμός,
αν και διακριτέος από τον φυλετισμό, συγγενεύει σε πολλά σημεία με αυτόν, ιδίως στη
λεγόμενη αρνητική εκδοχή του (λήψη μέτρων εξόντωσης όσων διαφέρουν από το γενε-
τικό πρότυπο). Βλ. Childs, «Introduction» στο Modernism and Eugenics, σ. 1-21.
4. Jann Pasler, «Theorizing Race in Nineteenth-Century France: Music as
Emblem of Identity», Musical Quarterly 89/4 (2006), σ. 459-504.
5. Πάνος Βλαγκοπουλος , «Επιστημονικός Ρατσισμός και Αγνός Πατριωτισμός: Η
ιδεολογία πίσω από τις συλλογές δημοτικών τραγουδιών του Bourgault-Ducoudray
και του Άραμη», Μουσικός Λόγος 10 (2012), σ. 19-42· Panos V lagopoulos,
«“Songs of Our Race”: Ideologies behind the Collection and Harmonization of
Folks Songs», Journal of Modern Greek Studies (2016), υπό κυκλ.
6. Martin B ernal, Black Athena: The Afroasiatic Roots of Classical Civiliza-
tion, 2 τόμοι, Vintage, Λονδίνο c1987.
7. Edward W. Said, Orientalism, Routledge and Kegan Paul, Λονδίνο 1978.
8. George L. Mosse, Toward the Final Solution: A History of European Racism,
Howard Fertig, Ν. Υόρκη 1978.
9. Jacques Barzun, Race: A Study in Superstition , Methuen, Λονδίνο 1938.