496 / 562
Εθνικός χαρακτήρας και υποκριτική τέχνη στο ελληνικό θέατρο του 19ου αιώνα
495
σε μεγάλο βαθμό το πλαίσιο των αισθητικών κανόνων στον 19ο αιώνα.
5
Στο ίδιο θεωρητικό πλαίσιο εντάχθηκε η προσπάθεια κανονικοποίησης της
υποκριτικής τέχνης στο ελληνικό θέατρο, που αντανακλάται, εκτός από τα
θεωρητικά κείμενα για τη λογοτεχνία και το θέατρο
–
μεταξύ άλλων των Αλέ-
ξανδρου Ρίζου Ραγκαβή και Άγγελου Βλάχου
–
, στη θεατρική κριτικογραφία
της περιόδου. Κεντρικοί άξονες της προσπάθειας είναι η φυσικότητα ή φυσική
μίμηση και η χρήση του μέτρου.
Η έννοια της φυσικότητας στην υποκριτική βασίζεται στην αντικειμενική
και συστηματική παρατήρηση της φύσης και βάσει αυτής στη μίμηση και
αναπαραγωγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
6
Η φυσικότητα αποτελεί βασικό
κριτήριο ορθής ερμηνευτικής απόδοσης ενός ρόλου και επανέρχεται ως επι-
τακτικό αίτημα στα δημοσιεύματα του Τύπου που βρίθουν ανάλογων σχολίων
και υποδείξεων.
Παραθέτω ενδεικτικά:
Ό,τι διακρίνει τον καλόν ηθοποιόν είναι κυρίως ο έντεχνος χρωματισμός της
φωνής, αι μέτριαι και φυσικαί κινήσεις και επί πάσι τούτοις η έκφρασις του
προσώπου και των οφθαλμών, οίτινες, όταν δύνανται να ομιλώσι, λέγουσι τα
πάντα πριν ή προφθάση να διαρθρώση τας λέξεις η γλώσσα.
7
ή αλλού:
τούτο είνε λίαν χαρακτηριστικόν και δεικνύει πόσον βαθέως εμελέτησε
τον
τύπον τούτον [της εταίρας] και πόσον φυσικώς κατενόησε την γυναίκα ταύτην
οία είνε, μη εξιδανικεύουσα αυτήν πέραν της ψυχολογικής και φυσιολογικής
αληθείας.
8
ή αλλού πάλι: «ότι αι κινήσεις και αι φωναί πρέπει να γίνωνται φυσικώτεραι
5. Σχετικά με την επίδραση των κειμένων των Ευρωπαίων στοχαστών και μελετη-
τών του Αριστοτέλη
–
του Charles Batteux, του Hugh Blair κ.ά.
–
στον νεοελληνικό
Διαφωτισμό βλ. ενδεικτικά Κ. Θ.
Δ
ημαράς
,
Ελληνικός Ρωμαντισμός
, Ερμής, Αθήνα
1982· Αθανασία
Γ
λυκοφρύδη
-Λ
εοντσίνη
,
Νεοελληνική αισθητική και ευρωπαϊκός
Διαφωτισμός
, Αθήνα 1989·
Τ
αμπάκη
, «“Νεωτερικότητα” και ανάδυση των λογοτε-
χνικών και δραματουργικών κανόνων. Η
Ποιητική (Γραμματικά)
του Κωνσταντίνου
Οικονόμου»,
Παράβασις
6 (2005), σ. 353-365· Γιάννης
Ξ
ούριας
,
Κωνσταντίνος Οι-
κονόμος ο εξ Οικονόμων, Το φιλολογικό έργο: Η θεωρία των «Γραμματικών Τεχνών»
,
Ριζάρειο Ίδρυμα, Αθήνα 2007.
6. Βάλτερ
Π
ούχνερ
, «Η έννοια της φυσικότητας στις θεωρίες υποκριτικής του
Διαφωτισμού και του Ρομαντισμού»,
Παράβασις
13/2 (2014), σ. 31-41.
7.
Βυζαντίς
, 19.12.1873.
8. [
ολιεγ
],
Εφημερίς
, 10.11.1892.