B' ΤΟΜΟΣ

392 / 562

τΟν μΕν γΑρ Ηγοῦμαι σοφόν, τΩ δ’ Ηδομαι: αισχυλοσ ´ Ή ευριπιδησ
391
Η καθ-ιέρωση του Αισχύλου και η ανάδειξη του εθνικού μεταφραστή του
Με την Ορέστεια του Βασιλικού Θεάτρου καθ-ιερώνεται, μέσω του συμβολι-
κού κύρους της επίσημης κρατικής σκηνής, η σκηνική αναβίωση της αρχαίας
τραγωδίας από μη αρχαΐζουσα μετάφραση, γεγονός που ήταν βασική αιτία
των ταραχών που ξέσπασαν από μέρους των αρχαϊστών.42 Και αυτό το μεγάλο
γλωσσικό, μεταφραστικό, ιδεολογικό και θεατρικό βήμα, που ανοίγει μια νέα
εποχή, συνδυάζεται και ταυτίζεται με τον «πλάστη και πατέρα της τραγωδί-
ας» Αισχύλο, τον « Όλυμπο και Καύκασο μαζί», τον «Άτλαντα», τον «ημίθεο
Καβαλάρη», στον οποίο διαρκώς και αποκλειστικά επανέρχεται ο Παλαμάς
στο δίπτυχο άρθρο του «Μεταφράζετε τους Αρχαίους», αλλά και στον οποίο
απευθύνει το εκτενές «Χαίρε» της η Τραγωδία στο επίσης «περιστασιακό»
ποίημα που έγραψε κατά παραγγελία του Βασιλικού Θεάτρου43 και απήγ-
γειλε προτού αρχίσει η παράσταση της πρώτης βραδιάς η δεκαπεντάχρονη
τότε «ηθοποιός του μέλλοντος» Μαρίκα Κοτοπούλη, αφού πρώτα έστεψε επί
σκηνής λευκή προτομή του Αισχύλου, που μόλις είχε έρθει από το Βερολίνο.44
Ωστόσο, η «μεικτή» μετάφραση της συντομευμένης Ορέστειας από τον Σωτη-
ριάδη, αν και υπηρέτησε το καθοριστικό αίτημα της επαναφοράς στις αρχέ-
γονες και εσαεί διαχρονικές ρίζες του ελληνικού θεάτρου, άφησε μια αίσθηση
γλωσσικού, ποιητικού και μεταφραστικού ανεκπλήρωτου. Κι αυτό το ανεκπλή-
ρωτο καλείται και παρωθείται (ή αισθάνεται ότι καλείται και παρωθείται) να
αναπληρώσει στο εξής ο Γρυπάρης, με τις «καθαρά δημοτικές», «πιστές στο
πρωτότυπο» και, ταυτόχρονα, «ποιητικές» μεταφράσεις του, υπόχρεος πλέον
όχι απλά απέναντι στην Τραγωδία αλλά ειδικότερα απέναντι στην τραγωδία
του Αισχύλου, αφού, όπως λέει η ίδια η Τραγωδία κατά τον Παλαμά: «μα νέο
κανένα χάρισμα και ξένη καμιά τύχη/κι άλλος κανείς τραγουδιστής δεν ύψω-
σεν εμένα/στο κορφοβούνι τ’ άφταστο που με τα ολανοιγμένα/φτερά τους μ’
αεροσήκωναν οι ασύγκριτοί σου οι στίχοι».45
42. Για την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στις παραστάσεις αρχαίου δράματος
μέσω της «μεικτής» μετάφρασης του Σωτηριάδη βλ. Μaυρολεων, σ. 267-280.
43. Παλαμας , τ. 5, σ. 151-154. Για τους λόγους και τις συνθήκες συγγραφής και
απαγγελίας του ποιήματος, αλλά και για την ταραχώδη πρόσληψη του ποιήματος από
τον Τύπο της εποχής βλ. αναλυτικά Αγαθος, σ. 404-415.
44. Αναλυτικά για την παράσταση και τις προ-παραστασιακές εκδηλώσεις βλ. Μαυ -
ρολεων, σ. 281-283.
45. Παλαμας , τ. 5, σ. 153. Σχετικά με το «αίτημα για πιστότητα», αλλά και για
«ρυθμό, εσωτερική μουσικότητα και ποιητική πνοή» της μετάφρασης, αιτήματα που
διατύπωσε για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα ο Παλαμάς, ακολουθούμενος τόσο
από τον Ξενόπουλο όσο και από τον Ερινύδη του Νουμά, βλ. Συμβουλιδου, σ. 50.