B' ΤΟΜΟΣ

Ωμεν Ελληνες. Ιδού τό πᾶν

». Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ

373

Διαφωτιστικά ως προς αυτές τις εξελίξεις είναι, εκτός από τα άρθρα τους

στον ημερήσιο και τον περιοδικό Τύπο, τα προλογικά κείμενα που προτάσσο-

νται των πεζών

και των δραματικών κειμένων του 19ου αιώνα, στα οποία οι

συγγραφείς επιχειρούν να εκθέσουν τις απόψεις τους τόσο για την επιλογή

του θέματος όσο και για την αισθητική γραμμή που ακολουθούν στην πραγ-

μάτευσή του. Πολλές φορές βέβαια, τουλάχιστον οι ελάσσονες συγγραφείς

της εποχής, χρησιμοποιούσαν τον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του έργου

τους ως κείμενο απαντητικό στις επικρίσεις των κριτών των λογοτεχνικών ή

των δραματικών διαγωνισμών, στους οποίους τα έργα δεν είχαν διακριθεί.

Υπάρχουν όμως και οι πρόλογοι που προσλαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία στην

ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων και αποτελούν αισθητικά δοκίμια-μανι-

φέστα, στα οποία εκτίθενται απόψεις που επηρέασαν πλειάδα συγγραφέων, ή

θεωρείται ότι εισήγαγαν αισθητικούς όρους που κυριάρχησαν αργότερα στη

λογοτεχνική ή τη θεατρική γραφή. Τέτοιου είδους κείμενα μπορούν να θεωρη-

θούν ο πρόλογος του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή στο «δραματικόν ποίημα»

Φροσύνη

(1837)

ή ο πρόλογος του Δημητρίου Βερναρδάκη στο δράμα

Μαρία

Δοξαπατρή

(1858, δεύτερη έκδοση το 1868 και τρίτη το 1903).

Λίγο μεταγενέστεροι είναι οι πρόλογοι του Σπυρίδωνα Βασιλειάδη στην

έκδοση των δραμάτων του

Καλλέργαι

και

Λουκάς Νοταράς

το 1869, καθώς

3. Βλ.

αναγιώτης

Δ. Μ

αστροδημήτρησ

Πρόλογοι νεοελληνικών μυθιστορημάτων,

1830-1930

, Δόμος, Αθήνα 1992.

4. Βλ. χαρακτηριστικά

ωάννης

Γ. Φ

ραγκιάς

, «Πρόλογος» στο

Ιούνιος Βρούτος

Τύποις «Πατρίδος», εν Ερμουπόλει Σύρου 1876, σ. γ΄: «Οὐ μόνον τετριμμένη ἀλλά

καί ἀηδής σχεδόν κατήντησε πλέον ἡ ἐν τοῖς προλόγοις τῶν ποιημάτων περιαυτολογία

τῶν ποιητῶν, ὁσάκις οὗτοι, κατερχόμενοι εἰς τήν ἐν Ἀθήναις ποιητικήν κονίστραν, τήν

παρ’ ἡμῖν ἤδη καλουμένην

Ποιητικός Ἀγών

, ἀποτυγχάνωσι τοῦ βραβείου».

λέξανδρος

ίζοσ

αγκαβήσ

, «Φροσύνη. Ποίημα δραματικόν» στον τόμο

Διά-

φορα Ποιήματα

, Εκ της Τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά, Αθήναι 1837, σ. 1-226.

6. Βλ.

ημήτριος

Ν. Β

ερναρδάκης

, «Προλεγόμενα περί εθνικού ελληνικού δράμα-

τος και ιδίως του παρόντος» στο

Δράματα

, Έκδοσις νέα πολλαχώς μεταρρυθμισθείσα

και επιδιορθωθείσα, τ. Α΄, Εκ των Τυπογραφείων του «Κράτους», Αθήνησιν 1903,

σ. ζ΄- ξβ΄. Σχετικά με τους προλόγους-μανιφέστα του Ραγκαβή και του Βερναρδά-

κη και τις θεωρητικές θέσεις που διατυπώνονται σε αυτούς βλ.

αμπακη

, «Θεωρίες

του δράματος στον 19ο αιώνα. Παράδοση και ανανέωση» στον τόμο

Πρακτικά ΙΒ΄

Επιστημονικής Συνάντησης του τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών

αφιερωμένης στη μνήμη της Σοφίας Σκοπετέα, Η νεοτερικότητα στη νεοελληνική

λογοτεχνία και κριτική του 19ου και του 20ού αιώνα (Θεσσαλονίκη 27-29.3.2009)

ΑΠΘ,

Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής

, περίοδος Β΄, τχ. Τμήματος

Φιλολογίας, τ. 12ος, Θεσσαλονίκη 2010, σ. 97-113.