369 / 562
Κωνσταντινα Ριτσατου
368
να ζήσει μαζί του και τον εγκαταλείπει όταν αισθάνεται ότι εκείνος απίστησε
έστω για μια στιγμή και μόνο με τον λογισμό του. Είναι η γυναίκα εδώ που έχει
τον πρώτο λόγο, όπως εκείνη η πρωτόπλαστη συνονόματή της.
26
«Είμαι Ιδέα.
Είμαι συνάμα και φλόγα» (σ. 76), φωνάζει η ψυχαρική νεράιδα και κανένας
θνητός δεν μπορεί εν τέλει να ζήσει με το «ιδανικό» που εκείνη ενσαρκώνει.
Για να ολοκληρώσουμε όμως την εικόνα για την ταυτότητα της Έβας πρέ-
πει να επιστρέψουμε στα λόγια της με τα οποία ξεκινήσαμε. Πρέπει να θυμη-
θούμε πως είναι η κόρη της Ελλάδας και στα μάτια του Γιάννη ερωτεύεται το
φως το ελληνικό. Ετούτη η νεράιδα, η αδάμαστη, ριζοσπαστική στην εμφάνι-
ση και τη συμπεριφορά Ευρωπαία, είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα Ελληνίδα.
Ξεπερνά κατά πολύ την πατριωτική αφοσίωση της Καρυάς του Καμπούρο-
γλου και επιδίδεται σε εθνικιστικές κορόνες που δεν μπορούν να ερμηνευ-
θούν μόνο κάτω από το πρίσμα της παλιωμένης πια χερντεριανής θεωρίας. Η
ψυχαρική ηρωίδα ενσωματώνει τη νέα σκλήρυνση των χαρακτηριστικών της
εθνικής ταυτότητας που καλλιεργεί με ζέση ο Μεσοπόλεμος, η περίοδος που
θα απογειώσει τον εθνικισμό και θα θρέψει την ιδεολογία του φασισμού.
27
Καθρεφτίζει τον επερχόμενο νέο σταθμό για την αναζήτηση της ‘ελληνικότη-
τας’ της γενιάς του 1930, που γνωρίζουμε περισσότερο από τον Σικελιανό και
λιγότερο από τον Ψυχάρη.
Ο Καμπούρογλου και ο Ψυχάρης, λόγιοι διαφορετικής συγκρότησης αλλά
και αδιαμφισβήτητου κύρους, αποτυπώνουν στα έργα τους, με διαφορετικούς
τρόπους, τις διαπολιτισμικές ζυμώσεις και συναντήσεις με το «ξένο», δηλα-
δή τις «απόπειρες κατανόησης, πραγμάτωσης και ενσωμάτωσης ετεροτήτων»,
26. Η νεότερη έρευνα έχει υποστηρίξει ότι η Έβα της
Νεράιδας
συνδέεται με την
Έβα του ομότιτλου ψυχαρικού δράματος που έχει προηγηθεί. Η πρώτη Έβα αγαπά
τον Γιάννη και η δεύτερη τον Γιαννίκο, πρόσωπα που μπορούν να συσχετιστούν με
το μυθιστόρημα του Ψυχάρη
Τ’ όνειρο του Γιαννίρη
·
και όλα μαζί πιθανόν φέρουν
κάποια αυτοβιογραφικά ίχνη του συγγραφέα. Βλ. Π
ουχνερ
, «Τα τελευταία θεατρικά
έργα του Γιάννη Ψυχάρη: ένα σχόλιο», σ. 301. Παρά τη ριζοσπαστικότητα που χαρα-
κτηρίζει τη συμπεριφορά της Έβας στη
Νεράιδα
,
στο ίδιο δράμα ο Ψυχάρης πλάθει
το αντίθετό της, το πρόσωπο της Μάρος, ένα υποταγμένο στους πατριαρχικούς κανό-
νες δεκαοχτάχρονο κορίτσι. Και αξίζει την προσοχή μας η φιγούρα της νόνας της, της
Κυρά Κατίγκος, που θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ανακαλεί κάποια στοι-
χεία από την προσηλωμένη στις υλικές απολαύσεις σαιξπηρική τροφό της Ιουλιέτας.
27.
H
obsbawm
, «Το απόγειο του εθνικισμού, 1918-1950» στον τόμο
Έθνη και εθνι-
κισμός
,
σ. 185-227· Robert O.
P
axton
, «Δημιουργία φασιστικών κινημάτων» στον
τόμο
Η ανατομία του Φασισμού
,
μτφρ. Κατερίνα Χαλμούκου, Κέδρος, Αθήνα 2006,
σ. 41-78.