364 / 562
Αναζητώντας την εθνική ταυτότητα στα χνάρια μιας νεράιδας
363
μήτρα, τη λαϊκή παράδοση, όμως η κοινή πηγή, η δραματουργική αξιοποίη-
ση του ίδιου παραμυθιακού μοτίβου μεταπλάθεται στα χέρια τόσο διαφορε-
τικών μεταξύ τους δραματουργών.
15
Και εν τέλει μας αποκαλύπτει εκείνα τα
χαρακτηριστικά της συλλογικής ταυτότητας που επιδιώκει να φωτίσει και να
υπερασπιστεί κάθε συγγραφέας. Ποιες είναι λοιπόν ετούτες οι νεράιδες; Πώς
μιλούν; Ποιους αγαπούν; Τι φορούν και σε ποιο σκηνογραφικό τόπο αναπτύσ-
σουν τη δράση τους ετούτα τα πλάσματα που διεκδικούν να παραβιάζουν τα
σύνορα ανάμεσα στη θεϊκή και την ανθρώπινη υπόσταση, να ναρκοθετούν την
καθαρότητα των ορίων ανάμεσα στην πραγματικότητα και την παραμυθία, να
εισχωρούν επομένως στα χωράφια του Συμβολισμού και άλλων τάσεων που
πηγάζουν από την ευρύχωρη κοίτη του Νεορομαντισμού;
Η Καρυάτιδα της
Νεράιδας του Κάστρου
ζωντανεύει, όπως είπαμε, όταν
ο Μιχαήλ τραβά με ορμή το μαγνάδι της.
16
Ο Καμπούρογλου μας λέει πως
πρόκειται για «ένα αραχνόπλεκτο και άσπρο πέπλο […] Λάμπει ολόκληρη σα
φωτισμένη· φαίνεται σα ναν την έχη τριγυρισμένη κάποια ελαφριά καταχνιά·
σαν ένα κάτασπρο συννεφάκι, που μέσ’ απ’ αυτό διακρίνονται του κορμιού
της η γραμμαίς· μια απόκοσμη ωμορφιά» (σ. 57). Στη συνέχεια η νεράιδα αγα-
πά το αρχοντόπουλο που είναι έτοιμο να θυσιαστεί για τη γλυκιά πατρίδα και
σαν καλοαναθρεμμένη κόρη μιας πατριαρχικής κοινωνίας τον ακολουθεί στο
σπίτι των γονιών του. Κοντά στην τελευταία πράξη του έργου, όταν ο Μιχαήλ
15. Ο Καμπούρογλου αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στη συγκέντρωση των
θησαυρών της παράδοσης και υπέδειξε σε σειρά κειμένων του –πολύ χαρακτηριστική
περίπτωση είναι η
Ιστορία των Αθηναίων
,
τ. Α΄, 1889– πως και αυτό το υλικό αποτελεί
πηγή της Ιστορίας. Υποστήριξε επίσης στον πρόλογο της
Νεράιδας του Κάστρου
πως
τα λαϊκά παραμύθια μπορούν να δώσουν το πρότυπο γλωσσικό όργανο για τα θεατρι-
κά έργα. Ο Ψυχάρης, στον πρόλογο-μανιφέστο
Για το Ρωμαίικο θέατρο
,
διατύπωσε
την ανάγκη να στραφούν οι δραματουργοί στα λαϊκά παραμύθια για να αντλήσουν
θέματα, συμβολισμούς και μοτίβα: «Τα παραμύθια του λαού είναι ρουμάνι αληθινό.
Κάθε κλαρί τη λαλιά του, και κάθε λαλιά, σαν ξέρουμε και τη γρικάμε, ποίηση. Εκεί
να πάη κανείς ν’ ανασάνη, εκεί να πλουτίση ο νους, εκεί να ξαναλούσουμε την ψυχή
μας». Βλ. Ψ
υχαρης
,
Για το Ρωμαίικο Θέατρο,
σ. 61. Βλ. επίσης Π
ουχνερ
, «Ο πρό-
λογος “Για το Ρωμαίικο θέατρο” (1900) του Ψυχάρη. Ένα ιδιότυπο μανιφέστο του
“Θεάτρου των ιδεών”» στο
Φιλολογικά και θεατρολογικά ανάλεκτα
, Καστανιώτης,
Αθήνα 1995, σ. 15-76.
16. Παρά ταύτα ο συγγραφέας επιδιώκει να τεκμηριώσει ότι βρίσκεται στον χώρο
της αλήθειας: «Τα λοιπά πρόσωπα του δράματος κατά το πλείστον είναι πραγματικά,
τινών εξ αυτών μάλιστα περιεσώθησαν και εικόνες, ενώ περί άλλων υπάρχουν πληρο-
φορίαι εις τα συγγράμματα περιηγητών. Ως εκ τούτου ευρισκόμεθα πολύ πλησίον της
αληθείας», σ. 13.